Strona:Stanisław Piekarski - Prawdy i herezje. Encyklopedja wierzeń wszystkich ludów i czasów.pdf/217

 Kanada, statystyka wyznań, ob. Ameryka.

 Kanaparz (kanafarz), z włoskiego canovaio — piwniczny, zakonnik, zawiadujący spiżarnią, kuchnią, piwnicą i służbą klasztorną.

 Kancelarja papieska (cancellaria apostolica), jeden z urzędów kurji rzymskiej. Zajmuje się układaniem, pisaniem i wysyłaniem bul papieskich. Od XIV w. stoi na jej czele kardynał, noszący od r. 1908 tytuł kanclerza. Kancelarja papieska urzęduje według przepisów, które tracą moc prawną z chwilą śmierci papieża i muszą być zatwierdzone przez następcę zaraz po koronacji. Reguły te, których jest 72, pochodzą od Jana XXII (1316 — 1334). Ogłoszone formalnie przez Marcina V w r. 1418, uzupełnione przez Mikołaja V i zrewidowane przez Klemensa XIV w r. 1769, dzielą się na trzy części: regulae directivae, odnoszące się do zewnętrznej formy pism papieskich, regulae reservativae, określające beneficja, których obsadzenie zastrzeżone jest papieżowi i regulae judiciales w sprawach sądownictwa kurji papieskiej.

 Kancjonał, śpiewnik kościelny, zawierający litanje i pieśni kościelne, śpiewane według rytuału, psałterza i antyfonarza w kościołach katolickich. Pierwszy kancjonał w Polsce wydał w r. 1435 Jan z Przeworska.

 Kanclerz, ob. Kancelarja papieska.

 Kanizjusz Piotr (Canisius), święty, żył od 1521 — 1597, z rodziny niderlandzkiej de Kanees. Był członkiem zakonu jezuitów, profesorem uniwersytetu w Ingolstadzie, potem kaznodzieją nadwornym w Wiedniu, brał udział w dyspucie religijnej w Wormacji w r. 1557, w sejmie w Augsburgu w r. 1559 i w soborze trydenckim w r. 1562. W r. 1558 przebywał w Krakowie i w Piotrkowie. Działał jako kaznodzieja i pisarz kościelny, pracował nad rozwojem nauk teologicznych, zwalczał protestantyzm, wypierając katechizm Lutra przez swoje katechizmy, z których pierwszy, wydany w r. 1554 pod tytułem Summa doctrinae christianae, drugi zaś w r. 1566 p. t. Institutiones christianae pietatis seu parvus catechismus catholicorum. W r. 1925 został kanonizowany i uznany za doktora Kościoła.

 Kannuszi (Kani — nuszi), japońscy kapłani szintoizmu (ob. Japonja).

 Kanon ksiąg świętych. Księgi Starego i Nowego Testamentu, uznane przez Kościół jako pisane pod natchnieniem Ducha św., nazywają się kanonicznemi i stanowią „kanon ksiąg świętych“. Niektóre z nich, co do powagi podawane w wątpliwość aż do soboru trydenckiego (1546), nazywały się deuterokanonicznemi. Takiemi są w Starym Testamencie księgi: Tobjasza, Judyty, Mądrości, Eklezjastyka, Barucha, fragmenty z księgi Estery i księga Daniela. Z Nowego Testamentu za deuterokanoniczne uchodziły: list św. Pawła do żydów, list św. Jakóba, drugi list św. Piotra, drugi i trzeci list św. Jana, list św. Judy Tadeusza, Apokalipsa i fragmenty z ewangelji św. Marka (XVI. 9 — 20), św. Łukasza (XXII. 43 — 49) i św.Jana (VIII. 2 — 12). Protestanci odrzucili księgi deuterokanoniczne Starego Testamentu a od r. 1826 Brytyjskie Towarzystwo Biblijne przestało je drukować. Kanon ksiąg świętych Kościoła grecko-wschodniego jest taki sam jak łaciński.

 Kanon mszy św., 1) niezmienna zasada odprawiania mszy, 2) istotna i niezmienna część mszy św., poczynająca się od modlitwy „Te igitur“ po Sanctus, obejmująca „Memento za żywych“, modlitwy przed konsekracją, konsekrację i modlitwy po konsekracji aż do komunji kapłana.

 Kanonicy, 1) członkowie kapituł przy kościołach katedralnych lub kolegjackich (ob. Kapituła katedralna i Kapituła kolegjacka), duchowni, powoływani na to stanowisko w drodze nominacji papieskiej lub biskupiej. Instytucja kanoników pochodzi z IV wieku, gdy pojawiły się usiłowania, aby duchownych, ustanowionych przy jednym kościele, związać regułą, podobną do zakonnej i zobowiązać do wspólnego życia (vita communis). Duchownych takich zwano clerici canonici, zapewne dlatego, że imiona ich wpisywano w księgę, zwaną kanonem. Utworzone w ten sposób kolegjum przy kościołach biskupich zwano kapitułą, przy innych kolegjatą. Gdy majątek kapituł wskutek licz-