Strona:Stanisław Piekarski - Prawdy i herezje. Encyklopedja wierzeń wszystkich ludów i czasów.pdf/266

testanckiej, jak np. próba, podjęta na konferencji w Eisenach w r. 1852, nie odniosły żadnego skutku. Podobnie rzecz się ma w kościele anglikańskim, gdzie spór o mszał (Book of Common Prayer) przeniósł się w r. 1927 — 8 na pole parlamentarne (ob. Anglikanizm).

 Liturgika, nauka o obrzędach kościelnych, zawierająca systematyczny wykład zasad, na których polega zewnętrzny kult religijny pod względem dogmatycznym, sakramentalnym i symbolicznym, ze stanowiska historycznego i estetycznego. Liturgika szczegółowa rozpatruje poszczególne obrzędy i ceremonje, modlitwy i śpiewy, szaty, sprzęty i przybory liturgiczne oraz wymagania, które liturgika stawia budownictwu kościelnemu.

 Liturgja. I. W obszerniejszem znaczeniu liturgja (z greck. „czynność publiczna“) oznacza wszelkie czynności o charakterze religijnym, wszelki kult zewnętrzny czyli nabożeństwo. Cechą liturgji jest połączenie czynności ze słowem. W liturgjach starożytnych przeważała czynność a słowa stanowiły tylko niejako objaśnienie i podkreślenie znaczenia czynności. Tak np. staroegipski kapłan, wchodząc do świątyni, łamał pieczęć glinianą, zamykającą wejście, i wymawiał słowa: „glina jest złamana“, otwierając zaś bramę świątyni, wołał: „bramy nieba otwierają się“. W liturgjach późniejszych przemaga słowo i śpiew lub krzyk. W religji perskiej, w misterjach greckich ku czci Dionyzosa i u Arabów przed Mahometem nabożeństwo polegało przeważnie na krzyku, hałaśliwej muzyce, trąbieniu i gwizdaniu, przez które miało się zwracać uwagę bóstwa. U żydów stan lewitów przeobraził się w cech śpiewaków i muzyków, którzy przy nabożeństwie towarzyszyli śpiewaną modlitwą właściwym kapłanom, odbywającym czynność składania ofiary.
 II. Liturgja chrześcijańska (katolicka) obejmuje publiczną służbę bożą a więc mszę św., sakramenta i sakramentalja. Cechą liturgji katolickiej jest harmonijne połączenie słowa mówionego lub śpiewanego z czynnością: oba te pierwiastki zachowują właściwą sobie wartość i uzupełniają się nawzajem. Liturgją w ścisłem znaczeniu nazywamy porządek modłów i ceremonii przy odprawianiu mszy św., a w Kościele wschodnim msza nazywa się liturgją. Stosownie do różnicy obrządków istnieją różne liturgje, jak np. liturgja św. Jakóba czyli jerozolimska, liturgja św. Klemensa, antjocheńska, św. Marka czyli aleksandryjska, św. Bazylego, św. Jana Chryzostoma, ormiańska, nestorjańska, rzymska czyli św. Piotra, ambrozjańska, gocka, zwana także mozarabską lub hiszpańską, galikańska i inne.

 Litwa, republika, według spisu ludności z r. 1923 liczy 2,028,971 mieszkańców, w tem 85,7% katolików i 7,7% żydów. W szczególności katolików jest 1,739,000, żydów 155,000, luteranów 67,000, reformowanych 11,000, prawosławnych 55,000, wyznających inne wyznania 1,000.

 Logos (po grecku = słowo, mowa, łać. verbum, hebr. memra), w filozofji greckiej (u Heraklita i stoików) oznacza porządek, duszę wszechświata, siłę twórczą, opatrzność, kierującą losami wszechświata. W Starym Testamencie logos oznacza słowo Boga, słowo wszechmocne (Mądr. XVIII. 14).
 Znaczenie Słowa, logos, jako Syna Bożego, osoby Boskiej odrębnej od osoby Boga Ojca a współistotnej z Ojcem, występuje w ewangelji i w Objawieniu św. Jana (Jan, I. 1 — 14 i Apok. XIX. 13). Łączenie tej nauki z wpływami filozofji greckiej, od których pojęcia zasadniczo się różni, doprowadziło do herezyj chrystologicznych arjanów, antytrynitarjuszów, sabeljanów i innych.

 Loki, germańskie bóstwo ognia, ob. Germańska religja.

 Lolardzi (lullerowie, lolhardowie, z dolno-niemieckiego wyrazu lollen — nucić) stowarzyszenie pobożne, powstałe w XIV w., poświęcone pielęgnowaniu chorych i grzebaniu zmarłych. W Niderlandach zwali się także aleksjanami od połączonego z nimi stowarzyszenia o tych samych celach pod wezwaniem św. Aleksego. Gdy z biegiem czasu pomiędzy lolardów wcisnęli się różni nowinkarze i oszuści, nie mający nic wspólnego z celem stowarzyszenia, poczęto nazwy lolardów używać na określenie wszelkiego rodzaju sekciarzy. I tak w An-