Strona:Stanisław Piekarski - Prawdy i herezje. Encyklopedja wierzeń wszystkich ludów i czasów.pdf/324

 Papieskie listy, ob. Apostolskie listy ad 2.

 Papieski konsystorz, ob. Kardynałowie.

 Papież, namiestnik Chrystusowy, stoi na czele organizmu hierarchicznego w Kościele katolickim. Pierwszeństwo papieża, jako biskupa rzymskiego przed wszystkimi innymi bi-skupami, uznaje Kościół od najpierwszych wieków i uzasadnia je pierwszeństwem, które Chrystus Pan przyznał św. Piotrowi (ewang. św. Mat. XVII 17 — 19 i św. Jana XXI. 15 — 17). Ogół praw, przysługujących papieżowi jako głowie Kościoła, nazywa się pierwszeństwem papieskiem, czyli prymatem (primatus ecclesiae). Ustanowienie prymatu i połączenie go ze stolicą rzymską uznawał Kościół zawsze jako prawdy dogmatyczne, stanowiące główną podstawę swego ustroju. Prymat ten nie jest tylko prymatem dostojeństwa, albo prymatem przewodnictwa na soborach, albo też prymatem dozoru nad życiem kościelnem, ale przedewszystkiem prymatem władzy (jurysdykcji). Co do stosunku władzy papieskiej do ogółu biskupów, reprezentowanego przez sobór powszechny, panowały aż do dogmatycznego określenia tego stosunku na soborze watykańskim w r. 1870 różne teorje, z których najskrajniejsze są dwie: system papainy i system episkopalny. Wedle systemu papalnego, źródłem wszelkiej władzy w Kościele jest papież a biskupi są jego pełnomocnikami. Druga teorja, czyli t. zw. system episkopalny, głosi, że pełnia władzy kościelnej przysługuje nie papieżowi, ale ogółowi biskupów, zebranych na soborze powszechnym a prymat rzymski jest tylko prymatem dozoru i ma na celu jedynie utrzymanie jedności Kościoła. Dopiero sobór watykański w r. 1870 określił dogmatycznie treść władzy papieskiej a zarazem orzekł o jej stosunku do władzy biskupiej. A mianowicie na czwartem publicznem posiedzeniu tego soboru, w dniu 18 lipca 1870 r. ogłosił Pius IX uchwaloną przez sobór konstytucję „Pastor aeternus“, zawierającą cztery rozdziały. W pierwszym wywodzi, że Chrystus powierzył św. Piotrowi naczelną władzę w Kościele (primatum jurisdictionis) i potępia opinję, jakoby Chrystus przelał tę władzę nie na św. Piotra, lecz na cały Kościół, oraz jakoby św. Piotr nie był przez Chrystusa ustanowiony księciem wszystkich apostołów i widomą głową całego Kościoła i otrzymał tylko najwyższe dostojeństwo, a nie właściwą i prawdziwą władzę naczelną wprost i bezpośrednio od Chrystusa. Drugi rozdział zawiera wywód, że władza naczelna, którą Chrystus nadał św. Piotrowi, przeszła na każdego jego następcę, którym jest biskup rzymski. Trzeci rozdział określa treść naczelnej władzy papieskiej, która jest władzą prawidłową i bezpośrednią, podlegają jej wszyscy wierni i ich pasterze, tak zosobna jak wszyscy razem. Przyznaj e, że także biskupi, w swych diecezjach mają władzę, jako następcy apostołów. Zastrzega dla Stolicy Apostolskiej wolność znoszenia się z biskupami, potępia placetum regium (ob. Jus circa sacra, lit. d.), orzeka, że wszelkie sprawy w rzeczach duchownych w ostatniej instancji wnoszone być mogą przed trybunał Stolicy Apostolskiej, że natomiast od orzeczeń papieskich niema apelacji do soboru powszechnego. Czwarty rozdział dotyczy nieomylności papieskiej (ob. Nieomylność).
 Terytorjalnie rozciąga się władza papieska na cały Kościół i obejmuje zarówno pierwszeństwo władzy sakramentalnej jak i rządowej. Władzę rządową wykonywa papież bądź bezpośrednio jako najwyższy w Kościele prawodawca, sędzia i administrator, bądź pośrednio, nadzorując urzędowanie całej hierarchji. Jako najwyższy prawodawca papież wydaja ustawy, obowiązujące w całym Kościele lub w poszczególnych prowincjach, udziela dyspens i przywilejów. Jako najwyższy sędzia rozstrzyga we wszystkich sprawach kościelnych bądź w pierwszej instancji, bądź naskutek apelacji. Sądownictwo wykonywa albo sam, albo przez ustanowione przy Kurji rzymskiej trybunały. Nie jest poddany żadnym sądom ludzkim: nie może go sądzić sobór powszechny, nie wolno też apelować od wyroku papieskiego do soboru. Prawo najwyższej inspekcji wykonywa papież, wysyłając legatów i nun-