Strona:Stanisław Piekarski - Prawdy i herezje. Encyklopedja wierzeń wszystkich ludów i czasów.pdf/52

rze w jedynego Boga. Jego następca Debendranâth Tagore zerwał z autorytetem Wedy, księgi religijnej Hindusów i głosił wiarę w jedynego Boga. Po nim nastąpił Keszub Czunder Sen (1838 — 1884), który z reformy religijnej swych poprzedników wywnioskował reformę socjalną,, a mianowicie zwalczał kastowość i małżeństwo dzieci oraz pogański rytuał hinduski. To spowodowało rozłam w sekcie: podczas gdy Debendranâth Tagore pozostał przywódcą sekty zwanej Adi (dawniejszą) Brahma Samaj, Keszub wraz ze swymi zwolennikami założył nową sektę pod nazwą Indyjskiej Brahma Samaj. W podróży do Europy wszedł Keszub w stosunki z teologami angielskimi i zapoznawszy się z nauką religjoznawstwa, zapragnął zbudować system religijny na fragmentach prawdy zawartej we wszystkich religjach świata. Po jego śmierci w r. 1884 nauka, którą głosił, przestała zyskiwać zwolenników a sekta Samaj rozpadła się na cały szereg drobnych sekt w Bombaju i Madrasie.

 Bramani czyli bramini, najwyższa z pierwotnych czterech (późniejszych siedmiu) rodowych kast indyjskich, powstała w XX w. przed nar. Chr. z Arjów, którzy zdobyli półwysep Indyjski. Stanowią rodzaj arystokracji rodowej i dzielą się na dwie klasy: jedni są kapłanami, drudzy świeckimi (gryhaszta), którzy oddają się różnym zatrudnieniom i rzemiosłom. Pomiędzy kapłanami istnieją również klasy i stopnie, z których najwyższy zajmują uczeni dwóch szkół, teologicznej i filozoficznej, zwani sastri albo pandit, (ob. Bramanizm).

 Bramanizm, system religijny indyjski, wypracowany przez bramanów, kastę kapłańską w drugim okresie rozwoju religji hinduskiej, który nastąpił między r. 1000 a 200 przed Chr., po okresie religji wedycznej a przed okresem trzecim, trwającym dotychczas (ob. Hinduizm). Od religji pierwszego okresu różni się bramanizm skomplikowanym rytualizmem, od trzeciego zaś brakiem kultu bóstwa osobowego, który bramani zastąpili przez rytualizm i teozofję, jako dwie główne drogi do zbawienia. Podstawą bramanizmu jest ustrój społeczny hinduski, polegający w tym okresie na ścisłem rozgraniczeniu społeczeństwa na cztery kasty a mianowicie: kastę kapłańską bramanów, powstałych z głowy Bralimy, kastę wojowników (kszatrija), powstałych z jego ramion, kastę rzemieślników, przemysłowców i robotników (vaisjas), powstałych z jego ud i kasty sług (sudras), powstałych z jego nóg. Parjasi, czyli czandalas, potomkowie małżeństw mieszanych, nie należeli do żadnej kasty i uważani byli zaledwo za ludzi. Członkom kast niższych nie było wolno brać udziału w obrzędach religijnych kast wyższych, które miały swoje osobne bóstwa.
 Zasadą religji bramanów jest Brahma, nie będący bogiem osobowym, lecz ideą panteistyczną. Bramanizm jest zatem religją panteistycznego wielobóstwa.. Brahma, który w późniejszym okresie hinduizmu przeobraził się w bóstwo osobowe, jest w epoce bramanizmu „duszą wszechświata“, wyobrażeniem idei panteistycznej. Jest on stworzycielem świata, ojcem bogów i demonów, którzy się do niego zwracają jak do ojca i pana. Poza tem poziom bóstw z okresu religji wedycznej obniżył się. Pozostały one tylko nazwami, bezdusznemi schematami. Teozoficzne spekulacje bramanów, szukających poza wielością bóstw pierwiastka jedynego bóstwa, poza wielością zjawisk jedynej pra-istoty, będącej „duszą wszechświata“, znalazły swój wyraz w Upaniszadach, najdawniejszem dziele teozoficznem. Zawarty w nich system bramanizmu jest raczej filozof ją, niż religją.
 (Por. L. D. Barnett: Brahma — knowledge, 1907; L. D. Barnett: Antiquities of India. London, 1913).

 Breve papieskie, ob. Bulla.

 Brewjarz (breviarium romanum), książka do nabożeństwa księży katolickich, zawierająca psalmy, lekcje i modlitwy, do których codziennego odmawiania obowiązany jest każdy ksiądz katolicki w przepisanych godzinach. Brewjarz rzymski, ułożony przez papieża Grzegorza VII w roku 1074, zmieniany później wielokrotnie, został przez Piusa V w r. 1568 wprowadzony w całym Kościele katolickim.
 W Kościele grecko-wschodnim od-