Strona:Stanisław Piekarski - Prawdy i herezje. Encyklopedja wierzeń wszystkich ludów i czasów.pdf/94

w Aleksandrji szkoła filozoficzna eklektyków, założona przez filozofa Potamona. Eklektycyzm filozoficzny wprowadził do nauki w XIX w. zbliżoną, do eklektycyzmu jest synkretyzm (ob.).

 Eklesiastes, po łacinie concionator, po żyd. kohelet, oznacza mówcę, zapowiadacza, kaznodzieję. Jest to tytuł jednej z ksiąg Starego Testamentu, przypisywanej Salomonowi. Treścią tej księgi są wywody o znikomości rzeczy ludzkich i o tem, że dobra świata, mimo swej znikomości, używane według praw bożych, są podstawą szczęścia na ziemi, do którego człowiek winien dążyć.

 Eklezjastyk (po łac. ecclesiasticus znaczy duchowny, ecclesia — kościół) tytuł jednej z ksiąg Starego Testamentu, której autorem miał być Jezus, syn Siracha, mieszkaniec Jerozolimy, żyjący około r. 300 przed nar. Chr. Treścią jej są refleksje na temat prawdziwej mądrości życia i wskazówki postępowania w różnych okolicznościach życia na polu etycznem, politycznem i gospodarczem.

 Ekonom biskupi. Po śmierci biskupa, kapituła katedralna wybiera wikarjusza kapitulnego dla zastępstwa biskupa co do praw duchownych i do-czesnych, równocześnie jednak zarządcę dóbr, zwanego ekonomem, który ma mieć staranie o rzeczy kościelne, tudzież o dobra i dochody biskupstwa. Urząd ten, który ustaje z chwilą objęcia rządów diecezji przez nowego biskupa, sprawuje ekonom w zależności od wikarjusza kapitulnego i jest wraz z nim zobowiązany do złożenia biskupowi sprawozdania ze swego urzędu.

 Ekskardynacja, zezwolenie, udzielone duchownemu na przejście do innej diecezji. Na mocy takiego zezwolenia, które nazywa się litterae dimissoriae albo exeat, duchowny zostaje zwolniony z pod władzy swego dotychczasowego biskupa.

 Ekskluzywa w znaczeniu prawa kanonicznego jest to uprawnienie do uznania niektórych osób za wykluczone od zajęcia pewnego urzędu kościelnego. W szczególności jest ekskluzywą t. zw. prawo veta, posiadane przez długi czas przez monarchów Austrji, Francji i Hiszpanji odnośnie do wyboru papieża. Monarchowie ci mieli prawo zgłosić przed wyborem deklarację, wykluczającą jednego z kandydatów od wyboru. Ostatni raz to prawo wykonała Austrja w r. 1903 za pośrednictwem kardynała Puzyny, który w czasie konklawe złożył deklarację, wykluczającą od wyboru kardynała Rampollę. Wybrany został wtedy na papieża Pius X, który zniósł prawo ekskluzywy czy veta, zakazując konstytucją „Commissum Nobis“ z 20 stycznia 1904 kardynałom i konklawistom pod zagrożeniem ekskomuniki zakładać veto lub ekskluzywę z polecenia jakiegokolwiek monarchy czy państwa, nawet pod postacią prostego życzenia.
 Niektóre rządy posiadały na podstawie konkordatu lub przez przywłaszczenie prawo veta przy obsadzaniu biskupstw i probostw. Polski konkordat z r. 1925 przyznaje w art. XI Państwu Polskiemu wpływ na nominację biskupów przez to, że papież przed mianowaniem biskupa zwraca się do prezydenta Rzeczypospolitej celem upewnienia się, czy przeciw osobie kandydata nie przemawiają względy natury politycznej. Prawo to, przyznane Polsce, którego skutek równa się skutkowi ekskluzywy, nazywa się technicznie: „droit de regard“. Podobne prawo posiada rząd polski odnośnie do nominacji proboszczów. A mianowicie na podstawie art. XIX konkordatu biskup przed dokonaniem nominacji proboszcza ma zasięgać wiadomości u właściwego ministra, czy kandydat jest obywatelem polskim, czy odbył studja teologiczne w Polsce lub w instytucjach papieskich i czy jego działalność nie jest sprzeczna z bezpieczeństwem Państwa. Jeżeli minister stwierdzi, że kandydat nie posiada którego z tych warunków, nominacja nie może nastąpić, chyba tylko za wyraźnem zezwoleniem rządu.

 Ekskomunika, kara kościelna, polegająca na wykluczeniu dotkniętego nią ze społeczności kościelnej i z uczestnictwa wiernych, t. j. pozbawienia go praw, wynikających z łączności z Kościołem. Ekskomunika nazywa się klątwą, czyli anathema, jeśli orzeczenie jej następuje w sposób uroczysty