Synkretyzm religijny, dążenie do pogodzenia dwu lub więcej systemów religijnych i utworzenia całości przez kombinację podobnych lub uzupełniających się poglądów religijnych, przez osłabianie zachodzących między niemi różnic, wreszcie przez układanie formuł, które sobie każdy może tłumaczyć po swojemu. W starożytności synkretyzm objawił się w popularnej formie w państwie rzymskiem, gdy legje rzymskie w czasie wojen przeciwko Mitrydatesowi zapoznały się z religjami Wschodu a następnie wraz z kohortami nieitalskiego pochodzenia rozrzucone po całym obszarze rzymskiego imperjum rozszerzały rozmaite rodzaje kultu. Podobną rolę krzewicieli obcych kultów odgrywali kupcy, napływający do Rzymu ze wszystkich stron świata, oraz urzędnicy rzymscy, przerzucani z jednego krańca imperjum na drugi. W ten sposób do Panteonu rzymskiego dostały się wszystkie bóstwa narodów podbitych a z różnorodnych wierzeń religijnych utworzył się amalgamat, używany przez filozofję neoplatońską jako broń przeciwko chrześcijaństwu. Przykładem praktycznego synkretyzmu jest również współżycie dwóch religij: szintoizmu i buddyzmu w Japonji (ob.
Japonja). W XVII wieku ortodoksja luterańska nazwała synkretyzmem dążenia niektórych teologów protestanckich, jak
Calixtus (ob.), do pogodzenia protestantyzmu z nauką Kościoła katolickiego a spory, prowadzone z tego powodu od r. 1645 noszą nazwę sporu synkretystycznego. Spór ten odżył następnie w walkach ortodoksji luterańskiej przeciwko pietystom, którzy przyjęli wiele teoryj synkretystycznych (ob.
Pietyzm). Wreszcie niektórzy racjonaliści dopatrują się synkretyzmu w religji żydowskiej i chrześcijańskiej i pomijając różnice istotne a podnosząc podobieństwa formalne, uważają je za mieszaninę pojęć helenistycznych, budyjskich, babilońskich, perskich i t. d.
