Strona:Stanisław Piekarski - Prawdy i herezje. Encyklopedja wierzeń wszystkich ludów i czasów.pdf/400

SYNAGOGA WIELKASYNKRETYZM RELIGIJNY

395

---

rę może być czasowe lub trwałe, które równa się karze klątwy.

 Synagoga wielka, według tradycji starożydowskiej kolegjum, złożone ze 120 członków, istniejące od czasów Ezdrasza (ok. 458 r. przed Chr.), który miał je założyć, aż do czasów arcykapłana Szymona Sprawiedliwego (ok. 330 r. przed Chr.), który miał być ostatnim jej członkiem. Wedle tradycji, była to najwyższa władza duchowna, prawodawcza i sądowa, czuwająca nad całością prawa mojżeszowego i czystością religji. Przypisują jej ułożenie kanonu ksiąg Starego Testamentu, ustalenie tekstu księgi Ezechjela, 12 proroków „mniejszych“, ksiąg Daniela i Estery, ustanowienie święta purim (ob.) i ułożenie różnych modlitw. Prawdopodobne jest, że niektóre urządzenia religijne żydowskie, przypisywane Wielkiej Synagodze, powstały rzeczywiście za czasów Ezdrasza; na to jednak, aby w tym czasie powstała i istniała przez przeszło stulecie korporacja z władzą prawodawczą i sądową na podobieństwo późniejszego sanhedrynu (ob.), nie ma żadnych dowodów historycznych.

 Synajska cerkiew, ob. Grecko-wschodni kościół.

 Synaxarium, księga liturgiczna w Kościele wschodnim w rodzaju martyrologium (ob.), zawierająca skrócone żywoty świętych w porządku dni miesiąca. Większość synaksarjów, które są ważnem źródłem historji świąt w różnych dzielnicach Kościoła wschodniego, nie została dotychczas wydana w druku.

 Synedrion, ob. Sanhedryn.

 Synergizm, teorja, wyznawana przez odłam teologów protestanckich z Melanchtonem (ob.) na czele, głosząca wbrew nauce Lutra możność i konieczność współdziałania wolnej woli człowieka z łaską w dziele usprawiedliwienia. Przekonanie to wyraził Melanchton w wydaniu Augustany (Wyznania augsburskiego) z r. 1540. Mieściło się ono również w t. zw. Interim lipskiem z r. 1548 a wielu teologów protestanckich, jak Pfaffinger w Lipsku i Strigl w Jenie, uczeń Melanchtona, wystąpiło w obronie synergizmu. Zwalczali go zaś Flacius z Jeny i Amsdorf z Wittenberga. W ten sposób powstał w r. 1558 t. zw. spór synergistyczny. Po stronie Flaciusa i nieprzyjaciół synergizmu stanął dwór saski i w wydanej w Weimarze w r. 1559 „księdze konfutacji“ oficjalnie potępił synergizm a jego zwolenników, Strigla i Hügel’a kazał uwięzić. Wkrótce jednak zmieniła się łaska panującego na niekorzyść Flaciusa, którego skazano na wygnanie a 40 pastorów, jego zwolenników, usunięto z urzędu. Strigl zaś, wypuszczony z więzienia, objął poprzednie stanowisko. Ponownie zmieniła się sytuacja za panowania księcia Jana Wilhelma weimarskiego, gdy stronnictwo Flaciusa odzyskało dawne względy. Wreszcie t. zw. formuła zgody (ob. Formula concordiae) potępiła zarówno synergizm Melanchtona jak i teorję Flaciusa, jakoby grzech pierworodny był właściwą substancją człowieka.

 Synkretyzm religijny, dążenie do pogodzenia dwu lub więcej systemów religijnych i utworzenia całości przez kombinację podobnych lub uzupełniających się poglądów religijnych, przez osłabianie zachodzących między niemi różnic, wreszcie przez układanie formuł, które sobie każdy może tłumaczyć po swojemu. W starożytności synkretyzm objawił się w popularnej formie w państwie rzymskiem, gdy legje rzymskie w czasie wojen przeciwko Mitrydatesowi zapoznały się z religjami Wschodu a następnie wraz z kohortami nieitalskiego pochodzenia rozrzucone po całym obszarze rzymskiego imperjum rozszerzały rozmaite rodzaje kultu. Podobną rolę krzewicieli obcych kultów odgrywali kupcy, napływający do Rzymu ze wszystkich stron świata, oraz urzędnicy rzymscy, przerzucani z jednego krańca imperjum na drugi. W ten sposób do Panteonu rzymskiego dostały się wszystkie bóstwa narodów podbitych a z różnorodnych wierzeń religijnych utworzył się amalgamat, używany przez filozofję neoplatońską jako broń przeciwko chrześcijaństwu. Przykładem praktycznego synkretyzmu jest również współżycie dwóch religij: szintoizmu i buddyzmu w Japonji (ob. Japonja). W XVII wieku ortodoksja luterańska nazwała synkretyzmem dążenia niektórych teologów