Strona:Zielinski Historia Polski-rozdzial10.djvu/007

w latach kryzysu ekonomicznego (por. tab. 15). Większość gimnazjów stanowiła własność prywatną jednostek, organizacji samorządowych, stowarzyszeń społecznych, mniejszości narodowych i związków wyznaniowych (m. in. w roku szkolnym 1934/35 ponad 10% szkół średnich w Polsce należało do organizacji katolickich, najczęściej do zakonów). Nauka w szkole średniej prywatnej była z reguły kosztowna, co czyniło ją szkołą jeszcze bardziej elitarną. W mniejszym stopniu dotyczyło to państwowych szkół średnich, choć i tutaj wysokość opłaty tzw. czesnego (jak również wysokie ceny książek) stanowiła poważną przeszkodę dla warstw mniej zamożnych. Ilustruje to fakt, że np. w 1937 r. (a więc w okresie gospodarczo dość pomyślnym) uczyło się w liceach zaledwie 17% dzieci robotniczych i 15 % dzieci chłopskich.
 Zasadniczym typem szkoły średniej było gimnazjum ogólnokształcące o raczej tradycyjnym, konserwatywnym programie nauczania. Istniały gimnazja o profilu klasycznym (z dużą liczbą godzin na jęz. grecki i łaciński), humanistycznym i matematyczno-przyrodniczym. W roku 19281z9 ok. 85% wszystkich gimnazjów miało profil bądź klasyczny, bądź humanistyczny. Odzwierciedlał się w tym tradycyjnie ukształtowany wzorzec polskiego inteligenta, właśnie o wykształceniu humanistycznym, najczęściej dalekiego od zainteresowań ekonomicznych, technicznych itp. Niezwykle słaby w okresie międzywojennym rozwój szkolnictwa zawodowego stanowił również jakieś odbicie tego zjawiska i wpływał niewątpliwie na ogólne zacofanie gospodarcze kraju.
 Poważne zmiany ustroju szkolnictwa powszechnego i średniego przyniosła reforma szkolna z 1932 r. (tzw. jędrzejewiczowska — od nazwiska ówczesnego ministra WRiOP, Janusza Jędrzejewicza). Zmierzała ona do zunifikowania istniejącej struktury szkolnictwa przez wprowadzenie — jako typu „zasadniczego” szkoły — podstawowej szkoły siedmioklasowej oraz przez ustanowienie dwóch stopni szkoły średniej: niższego, obejmującego 4 klasy, oraz wyższego (liceum), obejmującego 2 klasy. Program stopnia niższego był identyczny we wszystkich gimnazjach, natomiast w liceach reprezentowane były 4 specjalizacje silniej obecnie nasycone naukami ścisłymi i przyrodniczymi, kosztem przedmiotów klasycznych i humanistycznych. Dostęp do liceum otwierała tzw. mała matura (po ukończeniu gimnazjum czteroklasowego). Prawo do wstępu na uniwersytet dawała „duża matura” (po ukończeniu liceum).
 Reforma wprowadzała również obowiązek dokształcania młodzieży do lat 18 w szkołach lub na kursach ogólnokształcących bądź zawodowych. W praktyce wytyczna ta pozostała fikcją ze względu na znikomą liczbę tego rodzaju szkół i kursów.
 Ogólnie biorąc, reforma jędrzejewiczowska miała dwa oblicza: z jednej strony modernizowała ona w pewnym stopniu szkołę średnią (np. poprzez ograniczenie przedmiotów klasycznych na korzyść języków nowożytnych i przedmiotów matematyczno-przyrodniczych), ale z drugiej strony przy ówczesnej strukturze szkolnictwa stwarzała dodatkowe sita na drodze do oświaty wyższego stopnia uboższym warstwom społeczeństwa. Wynikało to stąd, że do dawniejszego gimnazjum, ośmioklasowego, można było uzyskać dostęp już po ukończeniu czteroklasowej szkoły powszechnej, warunkiem zaś wstępu do nowego zmodernizowanego gimnazjum było ukończenie szkoły sześcioklasowej.