9
|
rozdział
dziewiąty |
Jak większość społeczeństw europejskich, tak społeczeństwo II Rzeczypospolitej nie było jednolite, i to nie tylko pod względem klasowym, lecz także narodowościowym i wyznaniowym. Było też silnie zróżnicowane pod względem kulturalnym i cywilizacyjnym. Zróżnicowanie to z wielorakich przyczyn historycznych sięgało przy tym często znacznie głębiej niż gdzie indziej, nawet biorąc pod uwagę tylko kraje na wschód od Łaby, a więc region o historycznie analogicznych cechach rozwoju gospodarczego i społeczno-politycznego.
Szczególnie wyraziście uwidaczniało się to w układzie stosunków narodowościowych w niepodległej Polsce. Była już o nich mowa wyżej (por. s. 124), ograniczymy się więc tutaj jedynie do paru informacji, stwarzających pewne tło porównawcze dla tych zagadnień. Wśród 9 państw Europy środkowo-wschodniej w pasie między Niemcami i Austrią od zachodu a ZSRR od wschodu (Estonia, Łotwa, Litwa, Polska, Czechosłowacja, Rumunia, Węgry, Jugosławia i Bułgaria), gdzie w praktyce skondensował się europejski problem mniejszościowy (mniejszości stanowiły tu średnio 25% ogółu obywateli tych państw), w Czechosłowacji i Polsce problem ten rysował się najostrzej. W obu tych państwach nie tylko liczebność obcych narodowości była najwyższa, lecz na domiar wykazywały one silne tendencje odśrodkowe, nieraz wręcz irredentystyczne (w Czechosłowacji głównie Niemcy i Węgrzy, w Polsce — Niemcy i Ukraińcy).
Podziały wyznaniowe nie odgrywały tak wielkiej roli, ale — nakładając się przeważnie na podziały narodowościowe — dodatkowo je pogłębiały. Wbrew potocznym mniemaniom Polska z punktu widzenia swego składu wyznaniowego nie była państwem „katolickim“. Pod względem jednolitości wyznaniowej ustępowała nie tylko większości państw Europy zachodniej i północnej, lecz także niektórym krajom środkowoeuropejskim. Katolicy stanowili w Polsce w 1931 r. 75, 2% ogółu ludności (w tym 10, 5% obrządku greckokatolickiego), gdy np. na
