Teorya muzyki. (Elementarz muzyczny)/O formie muzycznej
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Autor | |
| Tytuł | Teorya muzyki. (Elementarz muzyczny) |
| Wydawca | Księgarnia S.A. Krzyżanowski |
| Data wyd. | 1911 |
| Druk | Drukamia Uniwersytetu Jagiellońskiego |
| Miejsce wyd. | Kraków |
| Źródło | Skany na Commons |
| Inne | Cały tekst |
| Indeks stron | |
Nauka o formie muzycznej zajmuje się budową motywu i jego rozwojem.
W ścisłej nauce o formie rozróżniamy:
1. Utwory w jednej części.
2. » w dwóch częściach.
3. » w trzech częściach.
4. » o złożonych trzech częściach (3 ✕ 3).
5. Rondo.
6. Sonatę.
7. Fantazyę.
Obok powyższych rozróżniamy jeszcze formę — tak zwanej »waryacyi«.
Form jedno, dwu, trzy=częściowych używano dawniej najczęściej w pieśniach; dlatego te formy nazywano formą pieśni.
Utwór muzyczny w jednej części jest zdaniem muzycznem, które zawierać może kilka myśli, podobnie jak złożone zdanie poetyckie.
Dla utworów w trzech częściach istnieje schemat: zdanie główne, zdanie poboczne i powtórzone zdanie główne (a + b + a)
Środkowe zdanie (b) jest dalszym ciągiem głównego, (a) lecz odmienne tonacyą, lub rytmiką.
Utwory muzyczne, o złożonych trzech częściach równają się trzem zdaniom, z których każde składa się z trzech części [(a + b + a) + (C + D + E) + (a + b + a)]. Trzecie zdanie jest zazwyczaj powtórzeniem pierwszego. Część środkową (C + D + E) stanowi dawniej nazywane »trio«, dla oznaczenia odrębnego zdania (n. p. forma marsza). W nowszej muzyce używają kompozytorowie tej formy, (trzy-częściowej) w krótkich utworach nastrojowych, salonowych, marszach, tańcach i t. d.
Forma ronda tak się da schematycznie przedstawić: [(a + b + a) C(a + b + a)]. Często trafiają się zmiany przez skracanie lub przedłużanie tematów, lub po C zamiast a + b + a następuje samo a.
Sonata jest jakby utworem dramatyczno-muzycznym, z trzech, lub czterech części, czyli aktów złożonym.
Fantazya jest utworem którego zdania mimo pozornej bezładności, stanowią całość.
Waryacyą nazywamy zmianę tematu, rytmiczną, metryczną, melodyjną, lub harmoniczną.
Suita (z 17, 18, stulecia) przedstawia się jako cykl tańców: almanda, (Allemande) kurant, (Kurante) sarabanda, (Sarabande) giga, (Gigue) później przybywa angles, (Angläse) bur, (Bourree) menuet, (Menuett) gawot, (Gawotte) szakona, (Chaconne) pasakalia (Passacaglia) i t. d.
W dzisiejszych suitach są walce, mazurki, polonezy marsze itd.
Serenada (muzyka wieczorna) jest utworem z kilku luźnych części złożonym.
Początkowo nazywano te części, aryami, później pieśniami bez słów, elegiami, erotykami, impromptu, kaprysami i t. d. Charakter muzyki serenadowej — erotyczny.
Z wymienionych form sonata najmniej zmieniła swa początkową budowę.
Sonata złożona jest: 1. z allegra, 2. adagia, 3. allegretta (lub scherza) i 4. z allegra finale.
Pierwsze allegro musi mieć charakter sonatowy, adagio, formę pieśni, (trzyczęściowej) allegretto, czy scherzo jest złożone zazwyczaj z trzech części. Ostatnie allegro ma często formę ronda. Dziś chodzi o charakter sonatowy, a częste modyfikacye formy, zostały powszechnie uznane.
Suity, sonaty i serenady mogą być pisane na przeróżne zestroje instrumentalne.
Trio, kwartet, kwintet, sekstet, septet, oktet jest sonatą na trzy, cztery, pięć, sześć, siedm, i ośm instrumentów pisany.
Symfonia jest sonatą pisaną na orkiestrę.
Koncert ma formę sonaty, a jest pisany z wyszczególnieniem jakiegoś instrumentu, przeznaczonego na popis wirtuoza. Część trzecia t. j. scherzo bywa opuszczone.
W kompozycyach na głosy rozróżniamy pieśni solowe i chóralne.
Większa kompozycya na chór i solo z towarzyszeniem orkiestry lub organu, albo bez towarzyszenia może być; motetem, kantatą, hymnem, mszą, rekwiem, oratorium.
Opera pisana jest na scenę. Oratoryum jest operą bez akcyi scenicznej.
Opera dzieli się na komiczną i tragiczną.
Operetka jest odmianą opery komicznej.
Melodramem nazywamy deklamacyę na tle muzyki.
