Volumina Legum. Tom VII/Ubespieczenie miast
| ←Bespieczeństwo obrad publicznych, y osob w nie wchodzących | Volumina Legum. Tom VII Ubespieczenie miast zbiorowy |
Miasto Gdańsk→ | |
Konfederacya Generalna (1764)
|
Że miasta dla rożnych przyczyn, uciemiężenia y bezprawia, do ostatniego przychodzą upadku, zaczym chcąc one podźwignąć, nayprzod wszystkie prawa y konstytucye zdawna im służące, tudzież poźnieysze przywileye, prawom Koronnym nie przeciwne, ztwierdzamy. Do tego reassumuiąc konstytucyą 1659, titt: Assekuracya miast: wszystkie iuryzdykcye sądowe przy miastach y miasteczkach (te szczegulnie wyiąwszy, ktore albo osobliwą konstytucyą, alboli też privilegio haeredum, Principum et Ducum ustanowione są) tak świeckie cujusvis conditionis, iako y duchowne znosiemy.
A zatym mieszkańcy pod takiemi sądow mniemanemi iuryzdykcyami, aby ex jundo do władzy Magistratow miast, tudzież ad onera civitatensia fundum afficientia, podług konstytucyi annorum 1611, 1654, 1659, należały, postanawiamy. Salva iednak constitutione anni 1658 titulo: Grod Warszawski: in toto manente.
Y przez to niemały uszczerbek dzieie się miastom, że duchowni in communione żyiący, także zakonnych possessiones dobr y gruntow mieyskich, iednych przez donacye, drugich przez zapisy summ na wyderkaff, y legowanych per testamenta ponabywawszy, gruntow niemało tymże miastom uięli, zaczym konstytucyą anni 1635 titt: Ordynacya dobr ziemskich, y titt: O wyderkaffach: dotąd samym dobrom ziemskim służącą, et rigorem oneyże odtąd, etiam co do dobr y gruntow mieyskich rozciągamy, oraz konstytucyą anni 1726 titt: Warunek: de non alienandis bonis od Stanu rycerskiego, y mieyskiego do duchowieństwa, między Litewskiemi konstytucyami umieszczoną, że y Koronie tak do ziemskich, iako y mieyskich dobr służy, deklaruiemy. Waruiąc to na zawsze, aby też oboiey natury dobra, bądź przez donacye, wendycye, bądź testamentowe y inne legacye lub zastawy, albo wyderkaffy połowę waloru dobr przewyższaiące, żadnym sposobem od Stanu swieckiego do Stanu duchownego nie odpadały, a to pod exekucyą rygoru na przyimuiących takowe przeciw prawu tranzakcye w konstytucyi anni 1635, a zaś na nabywaiących w konstytucyi 1726 wyżey cytowanych, wyrażonego.
Fundacyi klasztorow nadto pomnożonych, de nova radice, tam tylko, gdzie o milę kościoła farnego nie masz, salvis conditionibus de lege requisitis, pozwalamy, co się nie ma rozumieć o fundacyach oyczyźnie potrzebnych, y pożytecznych na dobro szlacheckiego Stanu. W czym dopilnowanie Wielebnym w Bogu Biskupom loci ordinariis, Senatorom, Urzędnikom, Ziemstwom, y Grodom Woiewodztw zlecamy, aby się mniey potrzebne nie mnożyły fundacye.
Possessye zaś, ktorych dotąd bądź duchowni, bądź świeccy w miastach ponabywali, wszelkich kupcow iakimkolwiek handlem się bawiących, lub rzemieślnikow z krzywdą miast od zwyczaynych z rzemiosła albo kupiectwa mieyskich podatkow, okrywać nie powinny, lecz też podatki, iak gdyby pod mieszczaninem mieszkali, płacić sprawiedliwie powinni będą, sub responsione o to w Sądzie Mieyskim, a per appellationem w Zadwornych Sądach, et libera przez Urząd Mieyski finalnego dekretu executione.
Zagęściły się robienia y szynkowania trunkow na gruntach mieyskich, possessyi tak duchownego iako y szlacheckiego Stanu z uymą y przeszkodą miast y mieszczan. Przeto konstytucye wszystkim miastom anni 1659, tudzież 1683, miastu Krakowu służące do skutku przywodząc, praemissosque abusus tollendo, same miasta y mieszczan circa libertates mercandi, braxandi, distilandi et propinandi, podług opisu iednak dekretow Krola IMci pro unoquoque loco po tych konstytucyach zaszłych, et salvis juribus legitimis ac usu robienia prawa y dowożenia (iako to w Warszawie practicatur) acceptato, zachowuiemy, sub confiscatione omnium liquorum per Officium Castrense decernenda, et exequenda. Takowe zaś exekucye do domow y gruntow szlacheckich y duchownych zsyłane pro invasionibus sut violentiis reputari nie powinny, Co iednak klasztorom, dla własney tylko osob zakonnych y służących swoich potrzeby, w używaniu browarow praejudicare nie ma.
Insuper miastom stołecznym zruynowane kamienice, spustoszone place, w mieście situm maiące, a dotychczas od lat 60 z podatkow publicznych y mieyskich przez same miasta opłacane, ieżeliby haredes, creditores et praetensores eorundem fundorum nie odezwali się, y zaległych kosztow miastu zupełnie nie wrocili, po wyszłym a data ninieyszey konstytucyi roku, wieczyście żadney nie zostawniąc salwy, pomienionym miastom przysądzamy.
Do tego, chcąc we wszystkim zabiedz miast spustoszeniu, mieć chcemy, że gdy dziedzic kamienicy iakiey długami tak obciążony będzie, iż one nie zdoła uspokoić, ta kamienica per plus offerentiam ma bydź przez miasto do przedania podana, naywięcey za nią płacący wieczystym iey staie się panem, a takowa przedaż przez trzy lata ciągnąć się ma.
Reassumuiąc przytym legem tychże miast stołecznych sumptuariam, vigore constitutionum 1617, 1628, aby mieszczanie (wyiąwszy Magistraty) szabel, szpad, y innych prawem zakazanych stroiow nie zażywali, sub gravi contra negligentes, względem dozoru tego, in ipsos Magistratus animadversione, in foro competenti evicenda, nakazuiemy.
Że też Ex-officia nie małą miastom przynoszą uciążliwość, a Exofficiantom niewygodę, y w naymach trudność; zaczym Starą y Nową Warszawę z ich przedmieściami, tudzież Krakow, Lwow, Lublin, Poznań, Piotrkow, Radom, Kalisz, Wschowę, Toruń, y inne wszystkie miasta, w ktorychby się rezydencya Krolewska, Seymy y Ziazdy publiczne, lub Trybunały, czyli też kommissye odprawowały, ab Ex-officiis dla dworu Krolewskiego, Senatorow, Posłow, Deputatow y Kommissarzow, oraz Sędziow Marszałkowskich, Ziemskich y Grodzkich, a podczas Interregnum Kapturowych, y innych ktorychkolwiek osob in perpetuum (wszelakie przeciwne znosząc konstytucye) mocą y powagą Seymu teraźnieyszego uwalniamy; zaczym aby Senatorowie, Posłowie, Deputaci, Kommissarze obrani, y ludzie Krolewscy stancye sobie naymowali, y płacili, possessores zaś od takowych stancyi swoich konduktorow aby nie depaktowali, forum w tych miastach, gdzie się Seymy odprawuią, w Sądach Marszałkowskich, a gdzie się Trybunały y kommissye sądzą, tam forum w Grodzie ad respondentum (servato foro civitatibus competenti in aliis causis) naznaczamy, w ktorych to Sądach tak Senatorowie iako y Posłowie, y Krolewscy ludzie sive alii contrahentes, respectu desolationis, et contractui non satisfactionis, possessorowie zaś respectu depactationis judicatum et executionem pati powinni. A ieżeliby się dali kondemnować, więc Urzędy Starościńskie, ktorym bona victi, tak ziemskie iako y mieyskie w tey tylko okoliczności subsunt, takowe kondemnaty do exekucyi, sub poena quingentarum marcarum przyprowadzać maią. Starostowie też sub eodem rigore fortem assistentiam dodawać powinni będą. A takowe stancye Senatorowie y Posłowie w niedziel cztery ab actu Seymiku Przedseymowego sobie upewniać y naymować maią; a ieżeliby possessor naiąć lub zgodzić się nie chciał, albo kontraktem niby z kim innym zawartym chciał się bronić, (a temu wiara nie była dana), tedy takowy pozwany assertionem suam in foro quo supra, juramento comprobare tenebitur. Na same tylko praesidia Trybunalskie, tudzież na chorągwie Marszałkowskie utriusque gentis, dla publicznego bespieczeństwa ustanowione, a podczas agituiących się Seymow przytomne (rownaiąc one w iednakowey Marszałkow dependencyi) na przedmieściach (Krakowską iednak y Senatorską ulicę w Warszawie, y tak duchowne, iako szlacheckie pałace, dworki, domy wyiąwszy) pro semper przez Urząd Mieyski wyznaczone być maią, ale się w nich Officyerowie, Unter-Officyerowie y gemeyni wraz z gospodarzami mieścić powinni, dla samych tylko Kommendantow pomienionych chorągwi Marszałkowskich, y prezydyow Trybunalskich, tudzież mieysca dla aresztantow y dla obwachu przez miasta czyli wyznaczone, czyli naymowane być maią. Gospodarze zaś wyżey wyrażone żołnierskie stancye ponoszący, allewiacyą w kontrybucyach publicznych y mieyskich, a sua jurisdictione mieć powinni. Cavetur przytym, aby WW. Marszałkowie utriusque gentis, sub pallio et praetextu pozwolonych dla ich chorągwi Ex-Officyow, ludzi swych, czyli też nadworney milicyi, albo przyiacielskich nie lokowali y nie mieścili: ninieyszego zaś Ex-Officiorum zniesienia exekucya po Seymie imminentis Coronationis zaczynać się powinna będzie.
Z tey przyczyny podczas Elekcyi, Wielmożni Marszałkowie oboyga narodow Poselske gospody Woiewodztwom, Ziemiom y Powiatom, tak Koronnym, iako y W. X. Lit. dla Posłow, ktorzy na Seym do głownego Koła wysłani będą, w mieście Warszawie y na przedmieściach, zwyczaynym sposobem, y podług opisu dawnieyszych Konfederacyi, wyznaczą y rozdadzą, dla czego wszelkie libertacye y serwitoraty na ten raz podnosiemy, wyiąwszy te tylko, ktore konstytucyami są od tego uwolnione ciężaru.
Miasta in fundis Terrestribus haereditarijs za przywileiami Nayiaśnieyszych Krolow, jure Theutonico albo Culmensi lokowane, aby w opisie tych wolności, ktore im jure originali locationis pozwolone są, na zawsze zostawały, władzą teraźnieyszey Konfederacyi postanawiamy.
Te też miasta Krolewskie, ktore do oddawania z dochodow swoich rachunkow przed swoim Starostą, albo Podstarostą, y przed temi, ktorych prawo wyznaczyło, są obligowane, aby te rachunki corocznie sub rigore legum ac poenis in Officio Castrensi vindicandis czynili oprocz tych miast, ktore podług osobliwego prawa przed swoimi Magistratami rachować się zwykły, obstringimus. A ktore miasta pachołkow dla obrony swoiey trzymać obowiązały się y powinny, aby temu zadosyć czyniły, nakazuiemy. Dawne prawa y przywileie wszystkie o mieszczanach dyssydentach, o kupcach cudzoziemskich, o niewwożeniu do Państw Rzeczypospolitey irritamentorum luxus, ponawiamy, aby w ścisłey były exekucyi, postanawiamy.
Urząd Urodzonych Podwoiewodzych aby w obrębie praw tak dawnieyszych, iako y na teraźnieyszym Seymie w tey mierze opisanych zachowywał się, ostrzegamy; wszelkie miastom przez nich uciążliwości, daniny, wymuszania, non obstantibus quibusvis decretis, abrogantur.
Gdy zaś miasta Nowa y Stara Warszawa rezydencya Krolow z okazyi gęstych w rynkach y po ulicach domow drewnianych, często nieszczęściu od ognia podpada; przeto zabiegaiąc takowym przypadkom, mieć chcemy, aby w rynkach Starey y Nowey Warszawy pro publico commodo targow, place od domow drewnianych, klitek, iatek, wolne y niezabudowane były, salva designatione inszych na to placow; domostwa drewniane z kominami murowanemi, ktore są dobre w ulicach y na przedmieściach pryncypalnych, zostać maią; bez reparacyi iednak, y aby tylko w nich wodek, oleiow składu nie było. A gdzie blisko kościołow, pałacow, są drewniane budowy, a tych sąsiedzi dla publicznego bespieczeństwa od ognia, będą żądali zniesienia, tedy za taxą Sądu Marszałkowskiego z Urzędem Mieyskim, et praevia solutione superficierum przez żądaiących tego, zniesione być powinny, grunta iednak penes haeredes ich zostać maią, y z wolnością murowania na nich a Urzędy Starey y Nowey Warszawy ab Ex-officiis da Bog od Seymu Coronationis in futurum uwolnioney w sikawki, haki, y wszelkie porządki do gaszenia ognia opatrzyć się, y tegoż ognia przestrzegać obligowane są; czego Wielmożny Marszałek K. pod bytność Krolewską y podczas Seymow, w innym czasie Grod, sub rigore contra negligentes, doyrzeć tenebuntur.
