Zielnik lekarski/24
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Autor | |
| Tytuł | Zielnik lekarski |
| Podtytuł | Zastosowanie, opis botaniczny i uprawa najważniejszych polskich roślin lekarskich |
| Wydawca | Księgarnia J. Przeworskiego |
| Data wyd. | 1938 |
| Druk | Zakł. Druk. F. Wyszyński i S-ka |
| Miejsce wyd. | Warszawa |
| Źródło | Skany na Commons |
| Inne | Cały tekst |
| Indeks stron | |
 Galeria grafik w Wikimedia Commons
| |
_z24.png)
J. — Roślina dorastająca do 50 cm wysokości. Całe ziele puszyste, lepkie. Łodygi rozgałęzione, soczyste, łamliwe, walcowate, omszone. Korzeń wrzecionowaty, żółtawo-biały. Liście dolne większe, jajowato wydłużone ku szypułce, wyższe mniejsze, podłużne, niekiedy lancetowate; wszystkie nieznacznie ząbkowane, szorstkie. Kwiaty różnych barw od białej, poprzez pomarańczowo-żółtą, aż do płomienno-czerwonej, pojedyncze lub pełnokwiatowe. Owoce o różnym kształcie. Smak gorzko-słonawy. Zapach aromatyczny, żywiczny; olejek pachnie przyjemnie.
ROŚNIE dziko na Wschodzie oraz w południowo-środkowej Europie w ogrodach i na otwartym polu.
W UPRAWIE w ogrodach wiejskich na każdej glebie (najlepiej umierzwionej starym nawozem) nawet piaszczystej, byle nie nazbyt suchej. Lubi słoneczną wystawę; w cieniu wybiega wysoko w górę, mało się rozgałęzia i ubogo kwitnie. Rozmnaża się z nasion sianych wprost w grunt w jesieni albo na wiosnę. Następnie, gdy rośliny wyrosną poprzerywać, żeby oddalone były od siebie o 25—35 cm, zależnie od dobroci ziemi. Nasiona przykrywa się ziemią na 2—3 cm grubości, albo wałuje; siane płyciej trudniej kiełkują. Można również siać w rozsadniku, a gdy mają po kilka cm, wysadzić w czasie deszczu, z grudką ziemi na korzeniu, na stałe miejsce. Raz posadzone wysiewają się już później same. Jakkolwiek nogietek jest tylko rocznym zielem, to jednak pod przykryciem z liści, nawozu albo ziemi, przetrzymuje do wiosny i wyrasta w następnym roku z korzenia. Świeże ziele bogate w olejek lotny traci go wiele przy suszeniu (Biegański).
KWITNIE od czerwca do mrozów.
ZBIERA SIĘ świeże liście (lecz tylko dolne) od sierpnia przez cały czas kwitnienia (przy suszeniu traci dużo olejku lotnego); języczkowe kwiaty należy wyskubywać z kwiatogłówek na pniu lub z zebranych, w miarę ukazywania się. Suszyć w cieniu i przewiewie, często przewracać.
SKŁADNIKI: Pięknie pachnący olejek lotny (w liściach, łodygach i kwiatach), gorzknik wyciągowy (kalendulina), guma, białko, sole jabłeczno-kwaśne i fosforowe, potas, wapno, żywica.
DZIAŁANIE: Olejek ma właściwości podniecające i przeciwgnilne; ziele działa rozmiękczająco, ściągająco, napotnie, moczopędnie; czyści krew.
UŻYWA się naparu lub soku z ziela i kwiatów (możliwie świeżych).
Napar lub sole stosuje się na obrzmienie wątroby i śledziony, obstrukcję, kurcze żołądkowe, choroby gruczołów, zołzy (skrofuły), furunkulozę oraz na zbyt małe odpływy miesięczne.
Jako środek zewnętrzny zaleca się nogietek na owrzodzenia skrofuliczne, rany, liszaje, ból zębów (lek ludowy), do
usuwania piegów i brodawek, wreszcie na okłady przy zapaleniu oczu.
Nalewka nogietkowa (1 część kwiecia zalać 10 częściami spirytusu) używa się (rozcieńczona wodą) do okładów, zwłaszcza na świeże, jeszcze krwawiące rany.
Według dra Schillinga nogietek tak dobrze zalepia rany, iż goją się bez zapalenia i ropienia. Zamiast nalewki można przygotować następującą tynkturę: oskubane kwiaty wsypać do butelki, dobrze zatkać i wystawić na światło słoneczne. Po pewnym czasie na dnie naczynia osiądzie olejek lotny; odcedzić i używać w miarę potrzeby.
Po wsiach używano dawniej nogietków do zabarwiania masła i farbowania tkanin; nierzadko używają ich do fałszowania szafranu. Są to kwiaty miododajne, ulubione przez pszczoły. Olejek lotny z nogietka używa się do fabrykacji pachnideł.
CENA: 100 kg kwiatów (Flores Calendulae) 350—400 zł.
