Zielnik lekarski/5
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Autor | |
| Tytuł | Zielnik lekarski |
| Podtytuł | Zastosowanie, opis botaniczny i uprawa najważniejszych polskich roślin lekarskich |
| Wydawca | Księgarnia J. Przeworskiego |
| Data wyd. | 1938 |
| Druk | Zakł. Druk. F. Wyszyński i S-ka |
| Miejsce wyd. | Warszawa |
| Źródło | Skany na Commons |
| Inne | Cały tekst |
| Indeks stron | |
 Galeria grafik w Wikimedia Commons
| |
_z5.png)
B. — Bylina wysokości od ½ do 1⅓ mtr. Korzeń silny, biały, mięsisty, smaku cierpko-słodkiego; z korzenia głównego odrasta kilka bocznych korzeni. Łodyg kilka prostych, okrągłych, dołem zdrewniałych, górą zielonych, biało-wełnistych. Liście na długich ogonkach (od 1 do 5 cm) sercowate, białe, pokryte aksamitnymi włoskami, 3 i 5-płatkowe, na brzegach ząbkowane; w kątach ich wyrastają kwiaty bezwonne, 5-płatkowe, nieduże, bladoróżowo-białe. Kielich zewnątrz dziewięcio-działkowy, wewnątrz pięciowrębny. Owoc 10—18-nasienny; nasiona płaskie, nagie, ciemnobrunatne. Cała roślina bezwonna. Smak słodkawo-kleisty, cierpkawy.
ROŚNIE dziko w południowej i zachodniej Europie, na miejscach wilgotnych, gruncie słonawym, nad morzem, po mokrych łąkach, rowach, brzegach wielkich rzek, w sadach i ogrodach.
UPRAWA: ślaz uprawny daje korzeni więcej i lepszych. Lubi miejsce zasłonięte od wiatrów, lecz nie zacienione, grunt dość wilgotny, żyzny, pulchny, próchniczny, wreszcie piaszczysto-gliniasty (lecz nie gliniasty!). Rozmnażać najlepiej z nasion (można i z odrostów). Siać w początku marca do inspektu; często podlewać. W kwietniu wysadzać w pole w odległości 40 cm. Przesadzać starannie i dobrze podlewać. Roślina wymaga częstego okopywania. Uprawiany od dawna czerpie pokarm z warstwy głębokiej. Wymaga nawożenia obornikiem, ze sztucznych nawozów używać można kainit i tomasynę oraz saletrę.
KWITNIE: przez lipiec i sierpień.
ZBIERA SIĘ: liście — przed kwitnieniem; kwiaty, które zbiera się całe z kielichem, — zaraz po zakwitnięciu; nasiona — w październiku, w końcu ścina się obumierające na zimę łodygi; korzenie, najlepiej młode (białe) — przed zimą 2 lub z wiosną 3 roku; starannie wymyte i oskrobane (obrane z wierzchniej skórki), przechowuje się w b. suchym miejscu. Krajać póki świeże b. drobno w kostkę.
SKŁADNIKI: (według Berzeliusa): tłustego oleju 1,8%, śluzu roślinnego (basoryny) 35%, pektyny 11%, skrobii 37%, asparaginy 8%, fosforanu wapniowego 8%; kwas jabłeczny, sole, cukier, barwnik, włóknik roślinny.
DZIAŁANIE: łagodzące, kojące, uśmierzające; wypędza flegmę, ułatwia wypluwanie flegmy.
UŻYTEK główny tylko z korzeni białych, młodych, rzadziej z kwiatów lub ziela. Bierze się do wewnątrz, jako herbata, przeciw nieżytom (katarom) dróg oddechowych i kiszek, kaszlom, biegunce, także krwawej dyzenterii, cierpieniom dróg moczowych, białym upławom. Wywar z korzenia ślazu, z domieszką cukru i gumy arabskiej i białka łagodzi kaszel i działa jako wykrztuśnik. Silniej i pewniej działa ten środek, gdy się doda rumianku.
Zewnętrznie używa się jako nastój wodny z korzenia do płukania gardła, na okłady przy zapaleniach i opuchnięciach, na lewatywy (zawierając dużo azotu łatwo się rozkłada). Do przemywania oczu, przy zapaleniu lub ropieniu powiek, bierze się pół łyżki kwiatu ślazowego, gotuje w ½ litrze wody przez 5 minut i przecedza; po wystudzeniu dodaje się jeszcze 5 kropli spirytusu kamforowego. Środek ten skuteczny jest zwłaszcza przy jęczmieniu. Używa się również do okładów.
CENA: 100 kg korzenia (Radix Althaeae) krajanego 700 zł.
