Encyklopedia Muzyczna PWM/Nowowiejski Feliks
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Autor | |
| Tytuł | Encyklopedia Muzyczna PWM |
| Wydawca | Polskie Wydawnictwo Muzyczna |
| Data wyd. | 1979-2012 |
| Miejsce wyd. | Kraków |
| Źródło | Skany na Commons |
| Indeks stron | |
Nowowiejski Feliks, *7 II 1877 Wartembork (obec. Barczewo, Warmia), †18 I 1946 Poznań, pol. kompozytor, organista, dyrygent, pedagog i organizator życia muzycznego. 1887–93 uczęszczał do szkoły przyklasztornej w Świętej Lipce, gdzie kształcił się w zakresie przedmiotów muz. Od 1893 przebywał w Olsztynie. Podjął pracę w pruskiej ork. pułku grenadierów, komponował utwory przeznaczone dla ork. wojskowej i zespołów amatorskich. 1898–1900 pełnił funkcję org. w kościele św. Jakuba w Olsztynie. Kontynuował naukę na kursach w konserw. Sterna w Berlinie (1898) w klasie org. O. Dienela i komp. E.E. Tauberta oraz w szkole muzyki kośc. w Ratyzbonie (1900). W l. 1900–06 studiował w Meisterschule Königliche Akad. der Künste w Berlinie, w klasie komp. M. Brucha (do 1902 i 1904–06). Równolegle uczęszczał na wykłady z muzykol. i estetyki w Friedrich Wilhelm Universität (1901–02). Dwukrotnie (1902 i 1904) przyznano mu nagr. im. G. Meyerbeera (tzw. Rzymską); uzyskane fundusze przeznaczył na 18-miesięczną podróż artyst. po Niemczech, Francji, Belgii, Włoszech i pn. Afryce. Od 1906 przebywał w Berlinie, gdzie związał się silnie z zespołami polonijnymi; prowadził także ożywioną działalność kompoz. i wirtuozowską. Wyjeżdżał wielokrotnie do Warszawy, Krakowa, Lwowa oraz na Bliski Wschód, gdzie koncertował m.in. w obecności patriarchy Jerozolimy. W tym czasie odbyły się też pierwsze symf. koncerty kompoz. N. na ziemiach pol. (Lwów, Warszawa), na których wykonano m.in. Symfonię h-moll i oratorium Znalezienie św. Krzyża. 1907 miało miejsce premierowe wykonanie w Usti nad Łabą oratorium Quo Vadis; prapremiera ostatecznej wersji utworu odbyła się 1909 w Amsterdamie. Dzieło to zostało entuzjastycznie przyjęte w całej Europie i Ameryce, do 1939 wykonano je ponad 200 razy, na ziemiach pol. po raz pierwszy 1912 w Warszawie. 1909 N. osiadł w Krakowie, gdzie przebywał do 1914. Pełnił funkcję dyrektora artyst. Towarzystwa Muz., występował dyrygując koncertami symf., koncertował jako organista. 1910 włączył się do obchodów pięćsetlecia zwycięstwa pod Grunwaldem i odsłonięcia w Krakowie pomnika ufundowanego przez I.J. Paderewskiego, komponując Rotę do tekstu M. Konopnickiej (pierwotny tytuł Hasło). Lata I wojny spędził w Berlinie jako członek ork. garnizonowej.
Po wojnie osiedlił się w Poznaniu i czynnie włączył w nurt odradzającego się życia kult. miasta. 1920 brał czynny udział w plebiscycie na Warmii i Mazurach. Od 1920 wykładał w konserw. w Poznaniu na wydziale muzyki kośc., dyrygował ork., w l. 1922–27 prowadził klasę org. i naukę improwizacji. 1924 w operze w Poznaniu odbyła się premiera Legendy Bałtyku, którą w ciągu jednego sezonu wykonano ponad 50 razy. N. współpracował z wieloma zespołami chór.; uczestniczył w zjazdach śpiewaczych, prowadził duże, połączone zespoły chór., 1920–21 zorganizował 400-osobowy Chór Narodowy; zasiadał w zespołach sędziowskich wielu konkursów. Często występował z recitalami org., wykonując muzykę baroku, utwory współcz. kompozytorów fr. oraz własne improwizacje. Tradycyjnie w Wielki Czwartek jego recitale org. transmitowano przez radio poznańskie na całą Polskę. 1927 zrezygnował ze stałego zatrudnienia i całkowicie poświęcił się komp. oraz działalności koncertowej. 1929 podczas zjazdu śpiewaczego N. dyrygował chórem złożonym z 20000 śpiewaków, który wykonał jego Psalm 136 Jeruzalem — Ojczyzna. 1931 został, obok J. Sibeliusa, P. Hindemitha i A. Roussela, honor. członkiem The Organ Music Society w Londynie. 1934 w ramach cyklu koncertów kompoz. w Paryżu dyrygował swoją operą-baletem Malowanki ludowe; w tymże roku M. Dupré wykonał w Paryżu jego I Symfonię organową. 1935–39 N. prowadził w Poznaniu Miejską Orkiestrę Symf., propagując muzykę współcz. (M. Ravel, A. Roussel, F. Schmitt, I. Strawiński, T.Z. Kassern, T. Szeligowski). We wrześniu 1939, w obawie przed aresztowaniem, ukrywał się w szpitalu sióstr Elżbietanek, a nast. w Krakowie, skąd powrócił 1945 do Poznania. Wkrótce zmarł i został pochowany na Skałce Poznańskiej, w Krypcie Zasłużonych kośc. św. Wojciecha. N. otrzymał nast. nagrody i wyróżnienia: 1898 nagr. stowarzyszenia The British Musician na konkursie kompoz. w Londynie za marsz fort. Pod sztandarem pokoju; dwukrotnie nagr. im. G. Meyerbeera (tzw. Rzymską): 1902 za oratorium Powrót syna marnotrawnego, Fugę na chór i ork. i Uwerturę romantyczną oraz 1904 za Symfonię a-moll i Symfonię h-moll; 1903 nagr. im. L. v. Beethovena w Bonn za Swaty polskie; 1907 I nagr. na konkursie w Chicago za Kantatę na chór., ork. i org.; 1907 nagr. na konkursie we Lwowie za Żałobny pochód Kościuszki na Wawel; 1910 nagr. na konkursie z okazji 100. rocznicy urodzin Chopina we Lwowie za Zagasły już; 1911 nagr. w Arras za Méditation en mi majeur; 1931 wyróżnienie The Organ Music Society w Londynie za 9 Symfonii na org.; 1935 Państw. Nagrodę Muz. Roku, przyznaną mu przez grono muzyków warszawskich. Otrzymał też godność Szambelana Papieskiego, a 1936 Krzyż Komand. Orderu Polonia Restituta oraz Odznakę Honorową Zjednoczenia Polskich Zespołów Śpiewaczych i Muzycznych. Część jego rękopisów spłonęła 1945 podczas działań wojennych, wiele z nich zaginęło. Dorobek N. przechowywany jest w Bibl. Raczyńskich i zbiorach prywatnych rodziny Nowowiejskich w Poznaniu.
Dodatkowe informacje o autorach i źródle znajdują się na stronie dyskusji.