Encyklopedja Kościelna/Afrykański Kościół
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Tytuł | Encyklopedja Kościelna (tom I) |
| Redaktor | Michał Nowodworski |
| Data wyd. | 1873 |
| Druk | Czerwiński i Spółka |
| Miejsce wyd. | Warszawa |
| Źródło | Skany na Commons |
| Indeks stron | |
Afrykański Kościół. Na ziemi afrykańskiej pierwszy Egipt ujrzał światło wiary prawdziwej, a w szczególności Aleksandrja, która, według Euzebjusza (Hist. eccl. II, 16), zawdzięczała to pracom św. Marka. Wedle starożytnego podania, ten święty Ewangelista opowiadał wiarę w okolicach Pentapolu, a w pobliżu Aleksandrji miał ponieść śmierć męczeńską w 68 r. po nar. Chr. P. Dzieje Apost. (2, 10. 11, 20. 13, 1) wspominają jeszcze wcześniéj o pracy Apostołów w tej krainie. W wieku II słynęła już tam cała szkoła katechetyczna (Panten, Klemens, Orygenes). O rozszerzeniu chrystjanizmu w Egipcie w ciągu II w. przekonywają liczni gnostycy egipscy. Około 202 r., za cesarza Sept. Severa, wielkie było tam prześladowanie chrześcjan, ale liczba wiernych powiększyła się jeszcze: powstało wiele stolic biskupich, uznających bis. aleksandryjskiego, jako swego metropolitę i patriarchę. Stał się też wówczas Egipt ojczyzną anachoretów i mnichów, pomiędzy którymi pierwsze miejsce trzymają: św. Paweł, św. Antoni, Pachomjunsz i inni. Ztąd r. 320 wyszła herezja arjańska, a w 130 lat później Egipt stanął po stronie monofizytyzmu; później popadł w ręce monotelityzmu i w kraju powstały dwie partje religijne: monofizytowska (koptów) i prawowierna (melchitów). W VII w. (640) Egipt zdobyli mahometanie, i od tego czasu wiara chrześcjańska bardzo mało tam liczy wyznawców. Św. Franciszek z Assyżu próbował nawrócić tamtejszych islamitów; ale nadaremno. Obecnie liczy Egipt około 15,000 katolików, mających swego wikarjusza apostolskiego w Aleksandrji. Oprócz tych, są tam jeszcze koptowie unici i dyzunici. Pierwsi zostają pod unickim czyli melchickim patrjarchą Azji, drudzy mają własnego monofizyckiego patrjarchę, mieszkającego w Kairze, a noszącego tytuł aleksandryjskiego. Cyrenaika czyli Pentapolis wcześnie poznała ewangelję. Opowiadał ją tam św. Marek, a mięszkańcy jéj byli świadkami cudów Zesłania Ducha św. Dalej na zachód, Kartagina była bez wątpienia pierwszém miastem, które przyjęło chrystjanizm. Wpływ Rzymu i Italji na zachodnią Afrykę był pod tym względem nie mały. Pod koniec II w. Kościół już tu szeroko sięgał, Tertuljan powiada, że chrześcjanie prawie w kaźdém mieście większość stanowią (ad Scapul. 1, 2). Tutaj wyrobił się też język łaciński kościelny, i właśnie wspomniony Tertulljan, kapłan kartagiński, pierwszym jest łacińskim pisarzem kościelnym. Wówczas już Kościół ten odznaczył się licznymi męczennikami (jak Perpetua i Felicyta za Septimjusza Sewera 202). Metropolją prokonsularnej Afryki była Kartago. W III w. nowacjanie, a w IV donatyści zawichrzyli pokój i pomyślność Kościoła w tych stronach. Największego męża swego miał Kościół zachodnio-afrykański w św. Augustynie, biskupie Hippony (Hippo regius), † 430. Za jego życia Afryka zachodnia liczyła przeszło 400 biskupstw; Kościół dotarł aż do pustyni. Ouergla, Rat-Ghadames były stolicami biskupiemi. R. 428 Wandalowie, wezwani przez Bonifacego, rządcę rzymskiego, założyli tu własne państwo i, jako wyznawcy arjanizmu, srogo prześladowali Kościół. Wprawdzie odetchnął Kościół, gdy Belizarjusz, wódz Justynjana, położył koniec panowaniu Wandalów, ale niebawem (w VII w.) zapanowali tam Arabowie. Rozpoczęło się wówczas konanie całej tej Afryki chrześcijańskiej, straszliwe, bohaterskie. Ogromna ilość rodzin była przerzuconą w głąb Arabji; pozostali musieli odstąpić muzułmanom równiny i doliny, a ratując życie, uchodzili w góry Atlasu (Kabyle) lub w pustynię (Mzabici i Tuaregi). Długo pomiędzy tymi zbiegami przechowywała się wiara. W XI w. mieli jeszcze swoich biskupów. Jeden z nich, Serwandus, wyświęcony był przez Grzegorza VII w Rzymie. Poprzednio Leon IX żalił się, że ta część Afryki liczyła tylko 5 biskupów. Później wiadomości już prawie żadnych nie ma ztamtąd. Chrześcjanie tamtejsi, otoczeni fanatycznymi muzułmanami, surowo wciąż prześladowani, w coraz głębszą zapadając ignorancję, przyjęli zwolna iślam. Po XIV w. żaden z historyków lub podróżników arabskich, w tych stronach, nie robi wzmianki o chrześcjanach tamtejszych. Są jednak do dziś dnia pewne słabe ślady dawnej wiary pomiędzy Tuaregami i Mzabitami (Cfr. list ks. Lavigerie w Missions Cath. n. 9 i 16 Oct. 1868). Zdobycie Algieru przez Francuzów rozbudziło nowe dla tych stron nadzieje Kościoła. R. 1838 założone zostało biskupstwo algierskie. R. 1866 Algier został metropolją, a 1867 Oran i Konstantyna dwóma należącemi do niej biskupstwami. Zakazy rządu francuzkiego tamowały nawracanie muzułmanów; jednak 1868 r. założono tam seminarjum missjonarskie. Wiernych w Algierze jest przeszło 100,000, ale po większej części Francuzów i ludności napływowej. Są tu trapiści, szarytki, jezuici, bracia i siostry missji zagranicznych. Kongreg. Propagandy, dekretem z 6 Sierpnia 1868, ustanowiła nową missję, p.t. Delegacji apostolskiej Sahary i Sudanu. Missję Maroku sprawują zakonnicy hiszpańscy reguły Alcantara. R. 1843 były tylko 4 stacje missyjne. Po wojnie z Hiszpanją 1860 r. położenie chrześcjan polepszyło się; wzniosło się kilka kościołów chrześcjańskich, mianowicie w Tetuanie. O Tunisie, Tripoli, Kongo, Przylądku Dobrej Nadziei, Madagaskarze obacz oddzielne art. — We wnętrzu Afryki, w IV w. powstał do dziś żyjący abissyński czyli etjopski Kościół (ob. Abissynja). Odkrycia brzegów afrykańskich przy końcu wieków średnich, otworzyły nowe pole prac missjonarzom. Powstały wówczas biskupstwa, które do naszych przetrwały czasów, a mianowicie 1) Angra na Azorskiej wyspie Terceira od r. 1534, wiernych liczy 236,241, probostw 110; 2) Funchal na Maderze od r. 1514, probostw ma obecnie 50 i 116,000 wiernych; oba biskupstwa należą do prowincji lizbońskiej: 3) Canarias, założone 1405 r., połączone z biskupstwem 4) Teneriffa (Nivariensis) w 1851 r., liczy obecnie 250,000 wiernych, 100 parafji, 200 kaplic i 900 księży, należy do hiszpańskiej prowincji Sevilla; 5) Sanct Jago i 6; Sanct Nicolo na wyspach Zielonego Przylądka; 7) Sanct Thomas na portugalskiej wyspie św. Tomasza; 8) Ceuta w hiszpańskich posiadłościach w Maroko, bezpośrednio zależne od Rzymu. Na wyspie Św. Maurycego, wprzód do Francji, a teraz do Anglji należącej, znajduje się biskupstwo Saint Louis. Wracając na ląd stały, na brzegu wschodnim jest missja Zangwebaru, która w 1867 r. założyła nową stację w Bagumoyo, gdzie pracują kapłani kongregacji św. Ducha i Serca Marji i zakonnice kongregacji córek Marji, których dom główny jest na wyspie Reunion (inaczej Bourbon), gdzie znajduje się biskupstwo Saint Denis. Wikarjat apost. Sierra-Leone, na zachodniej stronie Afryki, rozciąga się od południa Senegambji aż do małej rzeczyp. murzyńskiej Liberia. Pracuje tu kongregacja św. Ducha i Serca Marji, równie jak i w apost. wikarjacie Senegambji, gdzie wiernych 1870 r, liczono 12,000, duchownych 21. Ap. wikarjat Gwinei ewangelizują Maryści, wiernych 15,000. R. 1860 założony został wikarjat apostolski w Dahomey. Na wyspie Lagos, leżącej tam na jeziorze Corodon, osiedlili się missjonarze w 1868 r., gdzie znajdowało się wówczas 4 do 5000 chrześcjan, po większej części przybyłych z Brezylji. Biskupstwo Malty także należy do kościołów afrykańskich. Pierwsze nasiona Ewangelji rzucone tu były ręką św. Pawła w domu Publjusza. Wraz z wysepkami Gozzo i Comino, w r. 1859 liczyło to biskupstwo 100,000 wiernych. Mówiąc w ogóle o stanie religji katolickiej w Afryce, zaznaczyć wypada, że najlepiej powodzi się pracom missjonarzy w Egipcie, gdzie dzisiejszy kedywe, czyli wice król wspiera ich nieraz hojną ręką, gdy idzie o budowę nowych kościołów, albo zakładów religijno-naukowych. W r. 1866 w pustyni suezkiej powstały 3 miasta nowe, a w nich tyleż kościołów i rezydencji oo. franciszkanów, a w r. 1865 poświęcono nowy kościół w Kairze, przy tamecznym klasztorze klarysek. W Styczniu w r. 1866 przybył z Neapolu do Schellal, w środkowej Afryce, o. Ludw. Casoria, wraz z 6 towarzyszami, między którymi dwóch kapłanów, franciszkanów, t. j. oo. Bonawentura z Neapolu i Bonawentura Habeschi, wychowaniec i pierwszy kapłan ze szkoły missyjnej w Chartum, w Afryce, i objęli tam misję. Na czele missji w Chartum stał w r. 1866 o. Fabjan Pfeifer. W r. 1861, staraniem ks. Daniela Comboni, założono instytut katolicki, w celu wychowania afrykańskiej młodzieży obojga płci, częścią do stanu duchownego na missjonarzy, częścią na dobrych ojców rodzin i cnotliwe matki. Dalsze prowadzenie missji w środk. Afr. Propaganda rzym. przekazała ks. Comboni, mianowanemu 26 Maja 1872 r. prowikarjuszem Afryki środkowej. Ob. Münteri, Primord. Eccl. Afr. Tertul., ad Scapul. c. 2. Gieseler, Lehrb. d. Kirchengesch. 1,522. Annal. de la propag. de foi.
