Encyklopedja Kościelna/Antioch
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Tytuł | Encyklopedja Kościelna (tom I) |
| Redaktor | Michał Nowodworski |
| Data wyd. | 1873 |
| Druk | Czerwiński i Spółka |
| Miejsce wyd. | Warszawa |
| Źródło | Skany na Commons |
| Indeks stron | |
Antioch, tego nazwiska było 12 czy 13 królów syryjskich (ob. Petri Lambecii Prodromus hist. lit, Lips. 1710), z których kilku napotykamy w Biblji. 1. Antjoch I Soter, wprawdzie nie jest wyraźnie w Piśmie św. wymieniony, ale częściowo odniesione przez Żydów zwycięztwo nad Galatami, o jakiem Judasz Mach. przypomina swoim w chwili stanowczej (2 Mach. 8, 20), jest bezwątpienia tém zwycięztwem, za które Antjoch I otrzymał nazwę Wybawcy (Sotera). — 2. O Antjochu II, z przydomkiem bóg, dwa razy wzmiankuje prorok Daniel (2, 43. 11, 6), gdy Berenikę, córkę egipskiego króla Filadelfa, brał za żonę, celem utwierdzenia przyjaźni pomiędzy Syrją i Egiptem. Poprzednia jego żona Laodyka, razem z dziećmi, była z powodu tego nowego małżeństwa usunięta. Jako zniewieściały pijak (Phylarch u Ateneusza, pag. 438), nie miał Antjoch dosyć oględności i siły, do zapobieżenia knowanym przeciwko niemu intrygom. Laodyka otruła niewiernego małżonka, a ten umierając, nakazał jeszcze wynieść na tron Seleuka, syna Laodyki. Niebawem zginęła i Berenika. Tym sposobem upadł wpływ egipski w Syrji. Niedługo po tragicznej śmierci swojej córki umarł Ptolomeusz (Droysen, Gesch. d. Hellenismus, 2 th.); syn jego, Ptolomeusz Ewergetes, zaraz po wstąpieniu na tron pośpieszył pomścić śmierć siostry i spełnić proroctwo Daniela. — 3. Antjoch III W., także tylko u Daniela (11, 10. n.) w Biblji występuje. Gdy wstępował na tron, państwo jego ze wszech stron było zagrożone: od wschodu, książęta baktryjscy i partyjscy wybijali się na niezależność; na zachodzie, niepokoiły go niektóre prowincje Małej Azji, a zdala zagrażał Rzym; na południu, Ptolomeusze z Egiptu usiłowali posuwać się coraz dalej. Prorok zajmował się prawie wyłącznie wojnami syryjsko-egipskiemi, ponieważ te naturalnie najwięcej obchodziły lud izraelski, mieszkający pomiędzy stronami wojującemi. Podług J. Flawjusza, Antjoch III sprzyjał żydom i znaczne dał im przywileje (Antt. XII. 3, 3). — 4. Antjoch IV Epifanes, nazwany u Daniela (11, 21) despectus — wzgardzony, co księgi Machabejskie, równie jak greccy historycy, dostatecznie stwierdzają (obszerny opis jego obyczajów u Ateneusza, Deipnos. V. p. 21 ed. Tauchn. t. I p. 354) i dla tego Polybiusz nazwę epifanes — świetny, zamienił na epimanes — szalony. Rządy jego były niespokojne, cztery odbył wyprawy do Egiptu (1a r. 172 przed Ch., Dan. 11, 12; 2a r. 170, 1 Mach. 1, 17, Dan. 11, 28, 2 Mach. 5, 1; 3a r. 169; 4a r. 167, Dan. 11, 29. 41 n.) i to tu, to owdzie bunty uskramiał, albo bogate świątynie łupił. Takiego rabunku dokonał w Jerozolimie, gdy wracał z drugiej wyprawy egipskiej (I Mach. 1, 20 n.; 2 Mach. 5, 1 n.). Wracając z czwartej wyprawy egipskiej, dokonawszy wiele okrucieństw, zajął zamek i świątynię jerozolimską i zamierzył wytępić kult izraelski (I Mach. 1, 30 n; 2 Mach. 5, 24 n.). Wówczas to, najprzód pod wodzą starca Matatjasza, a następnie jego synów, rozpoczęła się owa religijna wojna, której znaczenie uczuł Antjoch dopiero, gdy blizki śmierci powrócił z Persji, gdzie się udał celem złupienia bogatej świątyni, r. 164 lub 163 przed Chrystusem. — 5. Antjoch V Eupator, przy śmierci ojca swego był jeszcze dzieckiem. W jego imieniu rządził i wojnę przeciwko żydom prowadził Lizjasz (I Mach. 6, 17. 20). Ponieważ Lizjasz rozwinął prawie całą siłę wojenną Syrji, przeto łatwo zrozumieć, że opisane w 1 Mach. 6, 20. n. pokonanie Judy Machabeusza, mogło być przedstawione, jako dowód bohaterstwa ze strony Izraela (2 Mach. 13, 29. n. Joseph. Antt. XII 9, 5). Zaniepokojony przez Filipa dążącego do opanowania Antjochji, zaprzestał Lizjasz wojny z żydami; a choć Filip przedsięwzięcie swoje opłacił życiem, jednak na jego miejsce inny wystąpił przeciwnik, Demetrjusz Soter (ob.), syn Seleuka Filopatora, brata Antjocha Epifanesa, i ten tak dobrze pretensje swoje przeprowadził, iż mu się udało życia pozbawić samego Antjocha Eupatora i jego opiekuna Lizjasza (162 r.). — Podobny los spotkał 6. Antiocha VI, syna Aleksandra Balasa (ob.), a zatém wnuka Antjocha Epifanesa. Przed Demetrjuszem Nikatorem, synem Demetrjusza Sotera, schronił się on do Arabji. Niejaki Tryfon, w czasie rozruchów przeciw Demetrjuszowi, rzucił myśl popierania pretensji do tronu wnuka Epifanesa. Przywołano tedy młodego Antjocha z Arabji i osadzono go na tronie. Z początku Tryfon traktował Antjocha jako króla. Wówczas to zawarto z Jonatanem, wodzem żydowskim, umowę, mocą której Jonatan obowiązał się walczyć przeciw Demetrjuszowi Nikatorowi. Niedługo jednak Tryfon wydarł berło i życie Antjochowi (r. 143). Wstępem do tego królobójstwa było zdradzieckie uwięzienie i zamordowanie Jonatana (I Mach. 13, 23). — 7. Antioch VII Sydetes, brat wyżej wspomnianego Demetrjusza Sotera, postanowił pomścić zbrodnię przywłaściciela Tryfona. Gdy Tryfon starał się coraz więcej umocnić w posiadaniu władzy najwyższej, Demetrjusz Nikator żył w niewoli u Persów; jego żona była zamkniętą w Seleucji, a Antjoch spokojnie przebywał w Knidos, u przyjaciela swego ojca. Ztąd właśnie, w porozumieniu z niechętnymi Tryfonowi, wystąpił on przeciwko przywłaścicielowi. Wojsko massami przechodziło do Antjocha. Połączenie z Szymonem, bratem Jonatana, wzmocniło potęgę nowego króla, i Tryfon widział się zmuszonym uchodzić z jednej fortecy do drugiej, dopóki sobie w Apamei życia nie odebrał. Sydetes panował pomyślnie; dla żydów był przychylnym i uznał książęcą niezależność izraelskiego arcykapłana r. 143. Od tego roku datuje się niezależność ludu izraelskiego, pod własnymi książętami z domu Machabeuszów, dopóki Rzymianie nie opanowali Judei. (Haneberg). N.
