Encyklopedja Kościelna/Antiocheński patrjarchat
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Tytuł | Encyklopedja Kościelna (tom I) |
| Redaktor | Michał Nowodworski |
| Data wyd. | 1873 |
| Druk | Czerwiński i Spółka |
| Miejsce wyd. | Warszawa |
| Źródło | Skany na Commons |
| Indeks stron | |
Antiocheński patrjarchat. Wiadomo, że pierwsza parafja chrześcjańska z nawróconych była w Antjochji, nad rzeką Orontes w Syrji; nowym tym kościołem zarządzli tu najprzód Apostołowie: św. Paweł i św. Barnabas. Św. Piotr przebywał również przez pewien czas w Antjochji (Galat. 2, 11. i n.) i w tém to mieście około r. 40 (Act. Ap. 11, 19—27), wierni otrzymali po raz pierwszy imię Chrześcjan. Antjochja wzrosła do znaczenia metropolji chrześcjanizmu w stronach pogańskich. A że nadto Antjochja była wtenczas stolicą polityczną wschodu, przeto pierwsi biskupi jej, poświęceni przez Apostołów, zajęli przedniejsze miejsce w Kościele. Świadkiem tego jest św. Ignacy, biskup Antjochji, który nastąpił po Ewodjuszu, a umęczony w Rzymie za Trajana cesarza (ob a. św. Ignacy antjocheński). Biskup Antjochji, jak i inni biskupi zarządzający wielkiemi djcezjami, nazywał się w pierwszych czasach metropolitą. Był trzecim z rzędu w całym Kościele; następował po biskupach rzymskim i aleksandryjskim, ponieważ, mówi Baronjusz {ad ann. 39 n. 10), Aleksandrja, tak pod względem administracyjnym, jak i politycznym, przodowała przed Antjochją. Ale gdy wyrokami II i IV soboru powszechnego, bp konstantynop. otrzymał drugie miejsce po biskupie rzymskim (ob. a. Aleksandryjski patrjarchat), wtedy bp antjocheński zajął czwarte miejsce w Kościele. Już pierwszy sobór powszechny w Nicei, r. 325, zapewnił i potwierdził przywileje metropolicie antjocheńskiemu, tak samo jak i innym metropolitom. Na początku V w. zaczęto nazywać patrjarchami biskupów metropolji, więc też i bp Antjochji otrzymał ten tytuł, a urzędowo po raz pierwszy na IV soborze powszechnym. Władza patrjarchy antjocheńskiego rozciągała się pierwotnie na całą djecezję rzymską Wschodu, która obejmowała w sobie prowincje Syrji: niższą Syrję, czyli Syria salutaris, Fenicję, Fenicję Libanu, Osroene nad Eufratem, Mezopotamję, Arabję, Cypr, Cylicję, niższą Cylicję, Izaurję i Palestynę. Od IV w. kilka tych prowincji odpadło od patrjarchatu. Do owego czasu, Jerozolima i cała Palestyna należały do patrjarchatu antjocheńskiego i były tylko sufraganjami Cezarei. Sobór nicejski (c. 7) zaliczył Jerozolimę do większych metropolij i uwolnił kościół jerozolimski i od jurysdykcji patrjarchatu antjocheńskiego i od zwierzchnictwa arcybiskupa Cezarei. Od tej epoki datują się nieporozumienia, co do rozciągłości władzy pomiędzy biskupami Antjochji i Jerozolimy, z których jedni i drudzy byli patrjarchami; nieporozumienia te trwały aż do IV soboru powszechnego r. 451, na którym Fenicję i Arabję powrócono Antjochji, a trzy części Palestyny przyłączono do patrjarchatu jerozolimskiego (Harduin, Coll. Conc. t. II, p. 492; Binterim, Denkwürd. t. III p. 230). Około tego czasu, wyspa Cypr wyłączyła się także z pod jurysdykcji patrjarchatu antjocheńskiego, co sobór efezki (Act. VII) potwierdził, przynajmniej w części. Z drugiej strony, prawa patrjarchatu antjocheńskiego rozciągały się aż do części Persji (Binterim, Denkwürd. t. III 218 sq.). Kiedy wystąpiła herezja monofizytów, uformował się też patrjarchat antjocheńsko-syryjski jakobitów, t. j. monofizytów (którego stolicą był Tagrit, później Diarbekir), a wreszcie cały patrjarchat, dostawszy się od X w. pod panowanie Saracenów, w XI w. odłączył się od Kościoła. Dziś władza tych patrjarchów bardzo jest ograniczoną, bo zależy od patrjarchatu kostantynop. W czasie wojen krzyżowych, Antjochia miała patrjarchę katolickiego, ale tylko dopóki Saraceni nie zdobyli napowrót Syrji r. 1267. Obecnie patrjarcha antjocheński tytularny rezyduje w Rzymie i, jakkolwiek nie ma żadnej jurysdykcji na wschodzie, za suffraganje jego uważają się biskupstwa in partibus: Almira, Dewase, Epifania i Rosa. Ale jest tam trzech innych patrjarchów wschodnich katolickich: maronicki (ob. Maronici), syryjski (ob. Syrja) i melchicki (ob. Melchici); noszą oni tytuł patrjarchy antjocheńskiego, jakkolwiek nie rezydują w Antjochji i każdy z nich ma jurysdykcję tylko nad wiernymi swojego obrządku. Katolicy łacińscy z tych okolic podlegają wikarjuszowi apostolskiemu, rezydującemu w Aleppo. Conf. Historia Patriarcharum Antioch. ap. Le Quien, Oriens Christian, t. II. Boschii, Tract. hist. chronol. de Patriarchis Antioch., Venet. 1748. (Hefele).
