Encyklopedja Kościelna/Arysteasz
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Tytuł | Encyklopedja Kościelna (tom I) |
| Redaktor | Michał Nowodworski |
| Data wyd. | 1873 |
| Druk | Czerwiński i Spółka |
| Miejsce wyd. | Warszawa |
| Źródło | Skany na Commons |
| Indeks stron | |
Arysteasz (Aristeas), właściwiej Aristeusz (Aristaeus), podobno urzędnik na dworze egipskim Ptolemeusza Filadelfa (r. 284—247). Historja jego związana jest z historją aleksandryjskiego przekładu Biblji (ob.). Został się po nim list, pisany do brata Philokratesa, następującej treści: Dymitr Faleryjski (Demetricus Phalerianus), przełożony nad bibljoteką w Aleksandrji egipskiej, poradził swemu panu, Ptolemeuszowi Filadelfowi, żeby, dla wzbogacenia bibljoteki, kazał przełożyć na grecki, hebrajskie księgi św. Ptolemeuszowi podobał się ten projekt i zamierzył prosić arcykapłana żydowskiego o nie. Aby zaś, prośbie swej zjednać tém prędszy skutek, za radą Arysteasza, posłał arcykapłanowi przeszło 100,000 żydowskich niewolników i bogate dary. Arcykapłan Eleazar posłał mu żądany egzemplarz, złotemi literami pisany i 72 mężów, biegłych w języku hebrajskim i greckim, na tłumaczy. Ptolemeusz ze czcią wielką ich przyjął i posłał razem z bibljotekarzem Dymitrem na wyspę Pharos, gdzie w ciągu 72 dni, naradzając się między sobą zawsze o znaczeniu wyrazów, podyktowali Dymitrowi cały przekład po grecku. Przekład ten następnie został odczytany, na zebraniu kapłanów i innych uczonych żydów, przez nich za dobry uznany i w bibljotece królewskiej następnie złożony. Po czém Ptolemeusz, tłumaczy hojnie obdarowawszy, do kraju swego odesłał. List ten, oprócz osobnych wydań, p. t. „Aristeae, De legis divinae ex hebr. ling. in graec. translatione per 70 interpretes facta, Historia,“ pospolicie bywa drukowany przy Opera Jos. Flavii, jest także ap. Hodium (Hody), De Biblior. textib. original. i ap. Van Dale, Dis. sup. Aristea de 70 Interp. Amstelod. 1705. Autentyczność jego przez wielu jest zaprzeczaną; inni są za autentycznością (Danko, De S. Scr. § 72 s. 158). To jednak jest pewne, że Józef Flawjusz całe opowiadanie powtarza w Antiqu. Judaic. XII, 2, jakby je czerpał z korespondencji między Ptolemeuszem a Eleazarem, tej samej, którą w całości ma Arysteasz. Jeżeli więc list ten jest zmyślonym, to był zmyślony niezawodnie przed Józefem Flawjuszem. Znał go także Filo, jak widać z jego dzieła De vita Moysis l. II c. 6; gdzie opowiada jeszcze, że w Aleksandrji, na pamiątkę tego faktu, żydzi wielką uroczystość corocznie obchodzili. Tam to zapewne zmyślony został wspomniony list, aby podnieść wartość przekładu aleksandryjskiego, przez nadanie mu nadprzyrodzonego początku. Według św. Justyna i Klemensa aleksandr., każdy z owych 72 tłumaczów miał w osobnej celi przełożyć Biblję, a potém, gdy zeszli się, porównywać swe tłumaczenia, i pokazało się, że wszyscy jednakowo przełożyli (S. Justini, Apolog. I § 31. Cohortatio ad Graecos c. 13. Clem. Alex., Stromat I, 22). Św. Epifanjusz (De ponderib. et mensur. c. 3) powiada, że było tylko 36 cel, w każdej po dwóch tłumaczy i jeden notarjusz. Św. Hieronim (praef. in Pent.) cele liczy do bajek. Całe zresztą opowiadanie odpowiada bardzo dobrze okolicznościom ówczesnym, z wyjątkiem tylko, że należy je odnieść do Ptolemeusza I. r. 320—284, a zwłaszcza do ostatnich lat jego, bo wtedy żył Eleazar arcykapłan, brat Szymona sprawiedliwego (ob. Scholz, Einleitung. I § 146 str. 363, i Hug, De Pent. versione Alex. Frib. 1818). Porównaj art. Przekład Biblji aleksandryjski. Tenże Aristeasz miał napisać historję żydowskiego narodu, którą czytał jeszcze Euzebjusz (Praepar. evangel. 9, 25) i z niej kilka fragmentów przechował (ib. 8, 2). X. W. K.
