Encyklopedja Kościelna/Bazyliki
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Tytuł | Encyklopedja Kościelna (tom II) |
| Redaktor | Michał Nowodworski |
| Data wyd. | 1873 |
| Druk | Czerwiński i Spółka |
| Miejsce wyd. | Warszawa |
| Źródło | Skany na Commons |
| Indeks stron | |
Bazyliki (Basilica). Tak się nazywa zbiór praw, za Leona Mądrego (886—911) sporządzony w cesarstwie wschodniém i obejmujący streszczenie Kodeksu Justynjana. Około IX w. prawa Justyniana, skutkiem licznych Nowelli cesarskich, któremi je zmieniano, objaśniano, dopełniano lub znoszono, straciły swój charakter, a nadto, skutkiem złego tłumaczenia z łacińskiego języka na grecki, stały się niezrozumiałe (Kodeks Justynjana, ułożony pod kierunkiem Trybonjana, ogłoszony był po raz pierwszy 529, a powtórnie po dokonanej rewizji 534). To wymagało koniecznie sporządzenia nowego zbioru praw, i dla tego cesarz Bazyli macedoński kazał ułożyć Procheiron (v. Prochiron, podręcznik) prawa rzymsko-greckiego i drugie obszerniejsze tego rodzaju dzieło, Anakatharsis. Dzieła te nie wprowadzały żadnych zmian w prawie, ale tylko pomagały do łatwiejszego wyszukania praw szczegółowych. Lecz Leon Mądry w miejsce jednego z nich to jest Anakatharsis, kazał nowe dzieło sporządzić, pod nazwą Basilica. Jest to zbiór tłumaczeń i komentarzy prawa Justynjańskiego, Nowelli i Procheironu Bazylego, ułożony porządkiem materji, pod oddzielnemi tytułami uszykowanych. Bazyliki dzielą się na 60 ksiąg, księgi podzielone są na tytuły, te na rozdziały, które znowu dzielą się na paragrafy. Obok Bazylik, kollekcje justynjańskie zachowały moc swoją; lecz w XII w. żyjący Balsamon (ob.), w komentarzu do Nomokanonu Focjuszowego, wykazuje, które postanowienia z Nomokanonu nie obowiązują. Do takich mianowicie zaliczał te, które Focjusz ma z prawa Justynjanowego, a do Bazylik wciągnięte nie były. Zkąd widać, że w XII w. same tylko Bazyliki moc obowiązującą zachowały w prawodawstwie cywilném cesarstwa wschodniego. Kościół zaś grecki, obok Bazylik, nie przestał się rządzić prawem Justyniana i zamieszczać go w późniejszych zbiorach praw swoich. Ważne są Scholia, dodane do Bazylik, a będące ułomkami dawnych przekładów i komentarzy prawa rzymskiego; nie zgadzają się jednak pisarze na to, kto był ich autorem. Bazyliki nie doszły nas w całości. Najpierwsza ich edycja jest Annibala Fabrota, w Paryżu r. 1647, w tekście greckim z przekładem łacińskim. Dodatki do niej porobił Otton Reitz, w Leydzie 1765 r., a nowe wydanie dali Heimbachowie, p. t. Basilicorum libri LX. post Annibalis Fabroti curas ope codd. Mss. a G. E. Heimbachio aliisque collatorum integriores cum scholiis edidit D. Carolus Guilielmus Ernestus Heimbach, antecessor Jenensis, Lipsiae 1833—1850, 5 v. cum supplem. Zachariae a Lilienthal. Cf. Zachariae, Historiae Juris Graeco-Romani delineatio Heidelb. 1839, p. III. Heimbach, De Basilicor. origine, Lips. 1825. Ejusd. Ἀνέκδοτα, Lips. 1838—40, 2 v. Pitra, Juris eccles. Graecor. historia et monumenta, Romae 1864—68, 2 v. Mortreuil, Histoire du droit Byzantin, Paris 1843—46, 3 v. 8-o.
