Encyklopedja Kościelna/Bielski Marcin
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Tytuł | Encyklopedja Kościelna (tom II) |
| Redaktor | Michał Nowodworski |
| Data wyd. | 1873 |
| Druk | Czerwiński i Spółka |
| Miejsce wyd. | Warszawa |
| Źródło | Skany na Commons |
| Indeks stron | |
Bielski Marcin, ur. we wsi Biała, w ziemi Wieluńskiej 1495 r. Służył za młodu wojskowo pod Janem Tarnowskim i znajdował się w bitwie pod Obertynem. Później bawił na dworze Piotra Kmity, wojewody krakowskiego, aż do zgonu tegoż, t. j. do 1553 r. Tu więc napisał pierwsze dzieło: Żywoty filozofów, Kraków 1535 r., i następnie Kronikę wszystkiego świata, wyd. w Krakowie u wdowy Florjana Unglera 1550 r. W tém pierwszém wydaniu Kroniki zaszła omyłka, która nabawiła autora wielkiego kłopotu. Wymienił on pod r. 1505 niejakiego Myssowskiego, którego król Aleksander kazał ściąć za kradzież. Wydrukowano przez omyłkę: Myszkowskiego. Można i zasłużona w kraju rodzina zapozwała autora przed sąd królewski, za rozgłaszanie fałszywych, ubliżających sławie wieści. Stawił się zapozwany przed sądem w Piotrkowie 1552 r. Król z panami radnymi wysłuchał tłumaczenia obwinionego. Nakazano mu złożyć przysięgę, jako nie z jego polecenia, lecz przez omyłkę wydrukowano nazwisko Myszkowskiego. Wykonał M. Bielski przysięgę, zatém król uznał go niewinnym. Sprostował autor omyłkę w drugiem wyd. 1554 r. Pierwsza historja powszechna, z włączeniem dziejów Polski do 1553, w języku polskim, wielkiego doznała powodzenia. R. 1564 ukazało się trzecie wydanie Kroniki. Pisał M. Bielski to dzieło w epoce najżarliwszej walki protestantów z duchowieństwem i Kościołem. Nie występuje on w pismach swych z przekonaniami antykatolickiemi, ale okazuje się pobłażliwym dla protestanckiego obozu. Podejrzywano go więc o sprzyjanie nowatorom i dla tego umieszczono dzieła jego na indeksie książek zakazanych (Index auctorum et librorum prohibitorum in Polonia editorum, Cracoviae 1604—1617). Węgierski (Regenvolscius) w swej Historji reformacji, posądzający z nieznanych zupełnie przyczyn Jana Kochanowskiego o sprzyjanie protestantyzmowi, stawia go obok Marcina Bielskiego. Co dotyczy ostatniego, na usprawiedliwienie swego podejrzenia przytacza zdanie z Kroniki świata, z rozdziału o Turcji, które poczytuje za wyznanie wiary protestanckiej autora: „Gdzie Chrystusa nie masz, ludzka myśl nieustawiczna, bo na rozmaite myśli rozchodzi się, chwiejąc się i na tę i na ową stronę co też i u nas chrześcjan to najdzie, którzy gdzie indziej zbawienia szukają, niż u samego Zbawiciela“ (wyd. 3-e k. 260). Inne M. Bielskiego prace są: Sprawa rycerska 1569 r., obejmująca rozprawy o sztuce wojennej u starożytnych i nowożytnych narodów, nakoniec w Polsce; znane są jego broszury treści satyrycznej: Rozmowa nowych proroków, dwu baranów o jednej głowie, 1587 r. Sen majowy pod gajem zielonym jednego pustelnika, 1590 r. Sejm niewieści 1595 r. Ostatnia z prac pomienionych obejmuje wiele pouczających szczegółów do dziejów obyczajów owoczesaych w Polsce. Um. M. Bielski w 80 roku swego życia, w jedności z Kościołem; pochowany w kościele w Pajęcznie.
