Encyklopedja Kościelna/Blandrata Jerzy
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Tytuł | Encyklopedja Kościelna (tom II) |
| Redaktor | Michał Nowodworski |
| Data wyd. | 1873 |
| Druk | Czerwiński i Spółka |
| Miejsce wyd. | Warszawa |
| Źródło | Skany na Commons |
| Indeks stron | |
Blandrata (Biandrata) Jerzy, rodem z Saluzzo, w Piemoncie, sławny lekarz i obrońca socynjanów, zwanych także antytrynitarjuszami, w Siedmiogrodzie i Polsce. Niepospolitemi wiadomościami w medycynie zdobył on sobie imię głośne i majątek. Przejąwszy się naukami antitrynitarjuszów, wystąpił Blandrata z twierdzeniami, które już miały na mego ściągnąć odpowiedzialność przed inkwizycją w Pawji, gdyby nie ratował się ucieczką do Genewy (1556 r.), gdzie publicznie przyłączył się do kalwinistów. Dogmat Trójcy Św. był powodem do częstych dysput między Blandratą a Kalwinem. Obawiając się losu, który później spotkał Gentilisa, ściętego w 1566 r., a pierwej Serweta, spalonego na stosie 1553 r., Blandrata schronił się do Polski 1558 r., znalazł tu dobre przyjęcie i przez kilka lat był kaznodzieją i przełożonym gmin kalwińskich w Małopolsce. Kalwin listami swemi starał się szkodzić Blandracie u panów polskich, lecz Mikołaj Radziwiłł, wojewoda wileński, wziął go pod swą opiekę, a włoski reformator tak zręcznie umiał się bronić na kalwińskim synodzie w Pińczowie (1561 r.), że nikt już nie powątpiewał o jego kalwińskiej prawowiernóści. W 1563 Blandrata został lekarzem nadwornym Jana Zygmunta, księcia Siedmiogrodu, i tak umiał zawładnąć umysłem młodego księcia, że odtąd zupełnie bezpiecznie mógł głosić antytrynitarjuszowskie, właściwie arjańskie zasady. Wkrótce przeciągnął na swoję stronę proboszcza w Klauzenburgu, Franciszka Davidis i wiele innych osób, a w skutek dysputy, którą miał z kalwinistami, książę z całym dworem przyjął arjanizm; luterski kaznodzieja nadworny został wydalony, a jego miejsce zajął wyżej wspomniany Franciszek Davidis. Sejm krajowy, zwołany do Maros-Vasaherly zatwierdził prawa arjanów, jako czwartego, przez rząd uznanego, wyznania. Mieszkańcy Siedmiogrodu do trzech narodowości należący, węgierskiej, szeklerskiej i sasko-niemieckiej, w znacznej części odpadli od Kościoła i przeszli na stronę reformacji: luterskie wyznanie najwięcej liczyło stronników w narodowości niemieckiej, kalwińskie zaś w dwóch pozostałych. Po śmierci Jana Zygmunta, który nie zostawił potomstwa, na księcia Siedmiogrodu obrany został Stefan Batory. Batory zatrzymał przy sobie Blandratę. Tymczasem Blandrata pokłócił się z F. Davidisem, pierwszym superintendentem unitarjuszów. Blandrata, jakkolwiek zaprzeczał Bóstwo Jezusa Chrystusa, chciał wszakże, aby mu religijną cześć oddawano; Davidis zaś, konsekwentniejszy od swego nauczyciela, opierał się temu. Blandrata spodziewał się, że wpłynie na superintendenta przez Fausta Socyna, który, po długich wędrówkach, osiadł później w Polsce (1579 r.), lecz te nadzieje okazały się płonnemi. Davidis oskarżony przed księciem, stawiony przed synodem w Enyedin (1574), skazany został na dożywotnie więzienie, gdzie niezadługo umarł. Wkrótce jednak potém Bl., dla osobistych widoków, wyparł się swych stronników, na co Faust Socyn gorzko się skarżył. Stefan Batory został powołany na tron polski, Siedmiogród zaś przeszedł pod panowanie jego brata Krzysztofa; obaj książęta nie sprzyjali unitarjuszom i, dla położenia końca niepokojom religijnym, powołali jezuitów. Chcąc więc zatrzymać swoje korzystne stanowisko, Blandrata odstąpił od sprawy dotychczasowych swoich współwyznawców. Umarł między 1585 a 1592 r. Nie miał on dzieci i ogromny majątek chciał zostawić swemu synowcowi; ten wszakże, nie mogąc się doczekać śmierci swego dobroczyńcy, czy też obawiając się wydziedziczenia, udusił go. Ob. art. Antytrynitarjusze i Socyn.; Klausingii, Diss. de haeret. misera morte exstinctis, Francti 1756; Sandii, Biblioth. Antitrinit., Walch, Historische und theologiche Einleitung in die Religionsstreitigkeiten, Jena 1736; Schroeckh, Chr. Kirchengesch, 5 Bd. — Blandrata napisał kilka rozpraw i wiele listów, z tych Henke wydał 1794 w Helmstädt: Jerzego Blandraty Wyznanie wiary antytrynitarskie. Pracę jego, Aequipollentes ex Scriptura phrases etc. Przetłumaczył na polski Grzegorz Pauli z Brzezin. Przyjmował także udział w przygotowaniu dzieła p. t. De falsa et vera unius Dei cognitione, w 2 księgach, Albae Juliae 1567. i w łacińskiej refutacji książki Jerzego Majora (ob.), napisanej w obronie dogmatu Trójcy Najśw. (Fritz). J. N.
