Encyklopedja Kościelna/Buxtorf Jan (starszy)
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Tytuł | Encyklopedja Kościelna (tom III) |
| Redaktor | Michał Nowodworski |
| Data wyd. | 1874 |
| Druk | Czerwiński i Spółka |
| Miejsce wyd. | Warszawa |
| Źródło | Skany na Commons |
| Indeks stron | |
Buxtorf'I. Jan, zwany starszym, zajmuje tu pierwsze i najznakomitsze miejsce; syn kaznodziei, także Jana, ur. w Kamen, w Westfalji, 25 Grud. 1564 r. Pierwiastkowe nauki pobierał w Ham i Dortmund; straciwszy ojca przeniósł się do Marburga, a potém do Herborn. W tém ostatniém mieście uczył się hebrajskiego od professora Piscatora, i wkładał się do tłumaczenia ksiąg St. Test., w czém tak wielkie czynił postępy, że mistrz czuł się niższym od ucznia. Przeniósł się potém do Heidelberga, a następnie do Bazylei, dla korzystania z wykładów Grynaeusa, który był uczniem Lutra i Melanchtona. W Genewie słuchał T. Bezy. Wezwany przez Grynaeusa, wrócił do Bazylei i tam otrzymał katedrę hebrajskiego języka. Od tej pory 8 do 10 godzin dziennie poświęcał studjowaniu tego języka i jemu pokrewnych, pragnąc zbliska poznać komentarze rabinów. Zasięgał rady uczonych żydowskich, w celu doskonałego i pewnego zrozumienia ich pism. Usiłowania te nie były bezowocne. B. nabył tak rozległych wiadomości z literatury hebrajskiej, że go uważano za pierwszą w tym przedmiocie powagę i uczeni żydowscy udawali się doń po objaśnienia. Ale jak z jednej strony rabinom zawdzięczał znaczną część swojej nauki, tak z drugiej mimowolnie przejął się ich opinjami, które nieraz nabawiły go kłopotów. Pewnego razu uczestniczył w ceremonji obrzezania w domu swoim, za co magistrat skazał go na 100 flor. kary. Pomimo wielu nieprzyjemności nie chciał opuścić Bazylei, odmówił zaszczytnemu wzywaniu do Saumur i do Leydy. Dzieła jego używały wielkiego wzięcia i miały liczne wydania, a uczeni nawet naszych czasów nie mogą się bez nich obejść. Jego dzieła gramatycznej treści są: Epitome grammaticae hebraeae, Basil. 1605; Thesaurus grammat. hebraeae, Basil. 1605; Grammaticae chaldaicae et syriacae libri tres. Basil. 1615, wielokrotnie przedrukowane. Główną zasługą Buxtorfa jest umiejętne korzystanie ze źródeł rabinistycznych: bogate materjały zlał w systematyczną całość i tym sposobem, odrazu wyżej stanął od swoich poprzedników. Toż samo da się powiedzieć o jego pracy słownikarskiej. Za wzorem rabinów, a głównie Kimchi i Eliasza Levity, idzie on w swoim Manuale hebraicum et chaldaicum, Basil. 1602, jak równie w Lexicon hebraeo-chaldaicum, Basil. 1607, i Epitome radicum hebraic. et chald., Basil. 1607 r. Zarzucić mu można, że pracując nad układem Słownika hebrajskiego, B. nie zwracał uwagi na pokrewne języki. Uwagi jego nad stylem listowym niewiele mają wartości: Epistolarum Hebraicarum decas, w hebrajskim i łacińskim języku, Basil. 1603, i Instructio epistolaria cum epistolarum Hebraicarum centuria, Basil. 1603. Synagoga judaica, wyd. najprzód po niemiecku 1603, a później pomnożona po łacinie, wielokrotnie wydawana, jest dziełem cenniejszém. Napisał nadto: Disputatio judaei cum christiano, Han. 1604; De abbreviaturis hebraicis; Operis talmudici brevis recensio et bibliotheca rabbinica, Basil. 1613; Tiberias, s. Commentarius masorethicus, Basil. 1620. To ostatnie dzieło spowodowało uczony spór co do epoki, w jakiej wprowadzone zostały samogłoski i akcenty do pisowni hebrajskiej. L. Capellus zwalczał zdanie Buxtorfa w swojém Arcanum punctationis revelatum. Najwięcej jednak zasługi położył B. swojém wydaniem Biblji hebrajskiej, w którém starał się o dokładność w tekscie, ale zarazem i o uprzystępnienie Biblji bombergskiej. Pożyteczne są też jego: Concordantiae Biblior. hebr., Bazylea 1632, i wielki Lexicon chaldaicum, talmudicum et rabbinicum, nad ułożeniem którego sam pracował 20 lat, a 10 lat syn jego; wyd. w Bazyl. 1640 r., dotąd ceniony; nowa ed. pomnożona Dra Bern Fischer’a, Lipsk 1867—73. Um. z zarazy w Bazylei, 13 Wrz. 1629.
