Encyklopedja Kościelna/Capito Wolfgang Fabricius
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Tytuł | Encyklopedja Kościelna (tom III) |
| Redaktor | Michał Nowodworski |
| Data wyd. | 1874 |
| Druk | Czerwiński i Spółka |
| Miejsce wyd. | Warszawa |
| Źródło | Skany na Commons |
| Indeks stron | |
Capito Wolfgang Fabricius, właściwie Wolfgang Köpflin, syn kowala, zkąd poszedł przydomek jego Fabricius. Urod. w Hagenau, w Alzacji, 1748, w dwudziestym roku został doktorem medycyny, następnie poświęcił się teologji. Mianowany profesorem teologji w Frejburgu, w Bryzgowii, należał do najgorliwszych słuchaczów słynnego wówczas professora prawa Ulryka Zasius i uzyskał trzeci doktorat, mianowicie prawa kanonicznego. Na wezwanie księcia biskupa Spiry (Speier) Filipa Rosenberga, przyjął probostwo w Bruchsal. W tymże czasie poznał się z Oecolampadiusem, przebywającym wówczas w Heidelbergu. Zdaje się, że jakkolwiek C. należał z początku do prawowiernych katolików, jednakże już we Frejburgu odstąpił od nauki Kościoła o transsubstancjacji. Z Bruchsalu, po trzech latach, przeniósł się do Bazylei na kaznodzieję katedralnego i tu poznał się z Erazmem, a później z Zwingljuszem. Nauczywszy się po hebrajsku, miewał lekcje z egzegezy biblijnej, całkowicie w dachu nauki Lutra wykładane. Od 1517 utrzymywał korespondencję z Lutrem, rozszerzał jego pisma i wyrobił doktorat uniw. bazyl. dwom jego stronnikom: Kacprowi Hedio i Janowi Oecolampadiusowi. R. 1520 Albrecht, arcybiskup i elektor moguncki, powołał go na kaznodzieję i kanclerza. C. tak zręcznie umiał ukryć swe przekonania, że, za wstawieniem się elektora, otrzymał od Leona X probostwo św. Tomasza w Strasburgu (1521), a przez Karola V do godności szlacheckiej został wyniesiony. Kiedy Luter ogłosił z Wartburga swój gwałtowny list do elektora mogunckiego, ten ostatni, za poradą C., z pokorą prawie nań odpowiedział, lecz jednocześnie podstępny kanclerz tajemnemi drogami doradzał większą oględność Lutrowi. Ta dwuznaczność wywołała podejrzenie stronników wittenbergskiej nauki, usunięte dopiero po osobistém z nimi porozumieniu się C. w Wittenbergu 1522 r. W rok potém przeniósł się do Strasburga, uzyskał tamtejsze obywatelstwo, ożenił się i miewał lekcje egzegetyki. Wszystkich względów zaniechawszy, łącznie z Mateuszem Zell, Bucerem i innymi otwarcie przeszedł na stronę reformacji. Za staraniem C., Hagenau, rodzinne jego miasto, odstąpiło od Kościoła. Z powodu stosunków z antytrynitarjuszami posądzono go o sprzyjanie naukom nowochrzczeńców. Pomimo to dalej pracował nad rozszerzaniem nowostek religijnych. I tak spotykamy go razem z Bucerem na dyspucie w Bernie, po stronie szwajcarskich reformatorów; na sejmie w Augsburgu (1530), biorącego udział w napisaniu Confesssio Tetrapolitana. R. 1532 po drugi raz wstąpił w związki małżeńskie i popadłszy w nędzę, usiłował jeszcze raz wkraść się w łaskę elektora mogunckiego (1532). 1536 przyjmował udział w układach między stronnikami Lutra i szwajc. reformatorami w Wittenbergu, oraz w tajemnych naradach Bucera i Groppera w Worms, poprzedzających ratysbońskie Interim. Wkrótce po powrocie z Ratysbony umarł w Strasburgu, 10 Stycz. 1542. C. napisał: Institutiones hebraicae; Enarrationes in Habacuc; Commentarius in Hoseam; Explicationes in Hexaëmeron i Lib. de reformando a puero theologo; wydał Novum Test. graec. (1524), według edycji Gerbeljusza (ob. II 296 tej Enc.); pozostawił także wiele listów, bogatych w materjał do owoczesnych dziejów. C. nie tyle pismami swemi, ile ruchliwemi zabiegami działał na korzyść reformacji (Beza, Icones virorum illustr. p. 28.; Döllinger, Die Reformation t. I 1846) (C. Weiss). J. N.
