Encyklopedja Kościelna/Ciołek Stanisław
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Tytuł | Encyklopedja Kościelna (tom III) |
| Redaktor | Michał Nowodworski |
| Data wyd. | 1874 |
| Druk | Czerwiński i Spółka |
| Miejsce wyd. | Warszawa |
| Źródło | Skany na Commons |
| Indeks stron | |
 Artykuł w Wikipedii
| |
3. Stanisław, bp poznański, ur. ok. r. 1382, bo podczas procesu z krzyżakami, w r. 1422 sam powiadał, że ma lat 40 (Lites et res gesta inter Polon, et ord. crucif., ed. Działyński II 287). Rodzinném jego miejscem była Ostrołęka, nad Pilicą, w obwodzie niegdyś czerskim, w archidjec. warszawskiej, dekanacie górno-kalwaryjskim leżąca [1]). Ze wspomnionego procesu również widać, że już w r. 1409 należał do kancellarji królewskiej, w r. 1411 był unus ex consiliariis regiis, później tanguam unus ex ambassiatoribus domini regis (Lites et res gest. II 297), sprawował poselstwo do ces. Zygmunta 1410 i 1420 r. (Długosz, Hist. XI s. 217); używał go także za pośrednika do krzyżaków Witold (ib. s. 471). Po śmierci Elżbiety Granowskiej, trzeciej żony Władysława Jagiełły (w Maju 1420), Ciołek oddalony został ze dworu za paszkwil (ap. Wiszniewski Hist. liter. V 341) przeeiw tejże Elżbiecie i małżeństwu króla z nią (cf. Caro, Gesch. Polens III 487). Propter dictandi peritiam (Długosz XI 427), przywołany napowrót do kancellarji królewskiej przy końcu 1421, lub na początku 1422 r. Król nietylko mu obrazę swoją przebaczył, ale nadto uczynił podkanclerzem (vice-cancellarius) koronnym i później gorąco na biskupstwo zalecał. Zawakowało było podówczas bpstwo płockie, po śmierci bpa Jakóba († 27 Maja 1425). Ciołek prosił Witolda, żeby u książąt mazowieckich wyjednał dlań to bpstwo (Liber. Cancel. infr. cit. n. 71 a. b.), lecz prośba pozostała bez skutku, bo Witold protegował Stanisława Pawłowskiego, archidjakona płock. (ib. n. 70). Wkrótce potém um. Jędrzej Laskary, bp pozn. († 24 Sier. 1426 r.). Jagiełło przedstawił kilku kandydatów od siebie, Witold też napisał list za Stanisławem C. do kapituły poznań.; kapituła jednak na tę prośbę nie zważała (ib. n. 98) i przez długi czas nie mogła się zgodzić na jednego kandydata; wreszcie postanowiła zdać wybór na króla (w półowie Listop. 1426 r. ib. n. 97). Papież (Marcin V) tymczasem, dowiedziawszy się o śmierci Laskarego, zanominował na bpa Mirosława Brudzewskiego, proboszcza kapituły gnieźnieńskiej, o którego przed śmiercią swoją prosił Papieża Laskary (list Papieża dat. Romae 18 kal. Novemb. (15 Paźdz.) Pontif. an. IX 1526 w Liber. Cancellar. n. 99). Król odpisał Papieżowi ostro, żaląc się, że Papież krzywdę mu i hańbę wyrządza, rozporządzając bpstwem bez jego woli i wiedzy, i obiecał wysłać osobne poselstwo z podarunkami (ap. Theiner. Monum. II 33). Poznano w Rzymie, że taki ton pochodził od Ciołka, zwłaszcza, że już ktoś o nim doniósł Papieżowi nieprzychylnie: dla tego Jagiełło otrzymał surową naganę za swą odpowiedź, Ciołka kazał Pap. z kancellarji oddalić i oświadczył, że nietylko na przyszłość żadnego bpstwa nie otrzyma, ale nawet dotąd posiadanych pazbawiony będzie (ap. Theiner l. c. cf. list z d. 8 Kwiet. 1427 w Liber Cancel. n. 105, obie daty potrzebują wyjaśnienia; zdaje się, że nie są dokładne). Sprawa tak pozostała w zawieszeniu aż do śmierci Mirosława (w Rzymie 1427 r., Rzepnicki, Vitae Praesul. II 123), poczém Papież przychylił się do żądania Jagiełły: Ciołek na początku r. 1428 otrzymał nominację papiezką (Liber Cancel. n. 122); wyświęcony zaś został 29 Sierp. t. r. przez Zbigniewa Oleśnickiego, bpa krak. Zaraz w początkach swego bpstwa zwiedził różne części obszernej swej djecezji (nobis partes et varia loca dioeceseos posnan. peragrantibus. Erekcja kość. paraf. w Ostrołęce), gorliwie występował przeciw husytom w Wielkopolsce; wyklął nawet głównego ich protektora Abrahama Zbąskiego i przed nim do Krakowa uchodzić musiał (Rzepnicki l. c.). Um. 18 List. 1438 r. W swoim czasie słynęły jego poezje, których dziś (oprócz może owego paszkwilu) nic nie mamy. Pozostał się tylko, z jego podkanclerskich czasów, ważny dla historji formularz aktów różnych z lat 1422—1428, wydany przez dra I. Caro w Archiv. für österreich Gesch. t. 45, Wiedeń 1871, i osobno p. t. Liber Cancellariae Slanislai Ciołek (tamże t. r.). We wstępie dał Caro niektóre wiadomości o Ciołku, lecz chronologji dokumentów tam zebranych nie wyjaśnił. Zdaje się, że śmierć Jędrzeja Laskarysa, podawaną zwykle na r. 1426, należy cofnąć do r. 1425, aby usunąć sprzeczności, jakie zachodzą między dokumentami w Liber Cancellariae, do Ciołka się odnoszącemi (nn. 95—101 i 105—109, 122), a listem Pap. Marcina V. ap. Theiner l. c. X. W. K.
- ↑ Mamy przed sobą dwa dokumenty, odnoszące się do kościoła paraf. w Ostrołęce, a wydane przez Ciołka Stan. już jako bpa poznań.: pierwszym jest erekcja dat. w Poznaniu, d. 6 Lipca 1429.; drugim dotacja tegoż kościoła, dat. in Ostrołenka fer. 3 ipso die S. Sigismundi glorios. martyris, an. 1430. W erekcji Ciołek nazywa Ostrołękę villam patrimonii nostri, a rodzonego bratanka swego nobilem ac strenuum D. Wigandum haeresem (villae Ostrolanka) fratrem nostrum germanum. Ztąd potwierdza się opowiadanie Długosza, który mówi (Hist. pol. l. XI s. 507), że ojcem bpa był Stanisław z Ostrołęki, z Sandomierskiego.