Encyklopedja Kościelna/Circuitor
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Tytuł | Encyklopedja Kościelna (tom III) |
| Redaktor | Michał Nowodworski |
| Data wyd. | 1874 |
| Druk | Czerwiński i Spółka |
| Miejsce wyd. | Warszawa |
| Źródło | Skany na Commons |
| Indeks stron | |
Circuitor. W średniowiecznych statutach zakonnych wyraz circa znaczy pewnego rodzaju dyżur, czuwanie, straż nad czynnościami braci. Już ś. Hieronim (Epist. 22 c. 15) opowiada o cenobitach, że wybrani między nimi „circumeunt cellulas singulorum, et aure apposita, quid faciant, diligentur explorant“. Reguła ś. Benedykta przepisuje: „ut deputentur seniores qui circumeant moaasterium horis, quibus vacant fratres lectioni“. Statuty ś. Dunstana przypominają ten przepis: „Secundum regulae praeceptum constitui debet aliquis frater, qui ab officio circuitus sui circa vocatur. Est enim ejus officium circuire claustrum, ne forte inveniatur frater acediosus, aut alicui vanitati deditus.“ Ztąd poszły nazwy: circa, circator, v. circuitor. Do brata circa należało czuwać, ne qui frater deesset proprio loco, si autem defuisset statim in tabulis notabatur (Antiq. consuetud. monaster. s. Bened. n. 8 ap. Mabillon, Analect. IV 461). Notowali drobniejsze przewinienia: observabant, si aliquem ridentem, vel aliquid susurrantem conspexerant, statim in tabulis notabatur, et benignissime corripiebatur tempore opportuno (ib. n. 11). Z czasem nadano circatorom obszerniejszy zakres: stali się wizytatorami klasztorów, a z tego powodu i prowincje, np. norbertanów, nazywały się circariae. Du Cange, Glossar v. Circa. W duchowieństwie świeckiém circuitores, circum cursatores, v. visitatores nazywali się duchowni, których biskup rozsyłał na wsie, dla sprawowania obrządków kapłańskich; tych samych później zwano stationarii, subsidiarii, vicarii, a jeżeli obowiązki sprawiali przy jakim kościele w mieście bpiém, nazywano ich sacellani. Byli oni więc proboszczami, lecz odwołalnymi (Binterim, Denkwürdigkeiten I 1, 559). Circada, circata, circa, v. circatio nazywał się podatek składany bpowi, lub archidjakonowi, na koszta odbywania kanonicznej wizyty po djecezji. Circuitor (periodeuta, περιοδεύτης) na wschodzie znaczył wizytatora pewnej części djecezji. W kościele syryjskim była to godność pośrednia między kapłaństwem a bpstwem: poświęcano ich obrządkiem osobnym. Dziś są jeszcze u maronitów i jakobitów. Atrybucje ich podobne do tych, jakie niegdyś mieli archidjakonowie na zachodzie. X. W. K.
