Encyklopedja Kościelna/Clausulae
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Tytuł | Encyklopedja Kościelna (tom III) |
| Redaktor | Michał Nowodworski |
| Data wyd. | 1874 |
| Druk | Czerwiński i Spółka |
| Miejsce wyd. | Warszawa |
| Źródło | Skany na Commons |
| Indeks stron | |
Clausulae nazywają się pewne zastrzeżenia, czynione w reskryptach i przywilejach apostolskich, oraz w odpowiedziach i decyzjach różnych kongregacji i kancellarji rzymskich. Znaczenie tych zastrzeżeń, krótko wyrażanych, dla nieobeznanych z tego rodzaju pismami jest trudne do zrozumienia, dla tego przytaczamy częściej używane. W reskryptach apostolskich, czy to sądowych, czy łaskę udzielających (rescripta justitiae i rescripta gratiae), zwykle znajduje się klauzula: Si ita est, albo co tożsamo znaczy: Si preces veritate nitantur. Zastrzeżenie to wymaga, aby egzekwujący wolę Stolicy Apost. przekonał się, czy prośba do niej zaniesiona prawdę przedstawiała, a obowiązek dowiedzenia tego ciąży na podającym prośbę. Salvo jure alterius znaczy, że Stolica św. rozporządzeniem swém nie ma zamiaru czynić uszczerbku osobom trzecim w prawach, jakie one już nabyły (in jure quaesito). Jednak, jeżeli w samej naturze łaski, którą Ojciec św. udziela, leży to, iż bez uszczerbku praw osoby trzeciej korzystać z niej nie można, i Papież wie o tém, wtedy klauzula ta uważa się za zbyteczną i niebyłą; np. gdyby się znajdowała w reskrypcie wyjmującym kogo z pod juryzdykcji biskupiej. Ad instar, w przywilejach przez Stolicę Apost. udzielanych znaczy, że przywilej ten jest udzielony w formie innego, poprzednio już udzielonego, i ma ten skutek, — że jeżeli poprzedni przywilej był ważnym przynajmniej w początku, chociażby zaraz odwołanym został, lub nie był akceptowanym, to i drugi, wydany na podobieństwo tamtego i z klauzulą ad instar, jest także ważnym; przeciwnie zaś, jeśli pierwszy jest nie ważny, to i drugi nieważnym będzie. Skutek jednak ten przywiązany jest jedynie do klauzuli w wyrazach ad instar umieszczonej, bo jeżeli w jej miejsce będzie wyrażono: sicut concessum est, już skutku tego nie ma. Klauzula także w przywilejach używana: Quatenus sacris canonibus non adversetur odnosi się tylko do takich kanonów, które mają dodaną klauzulę: Non obstante quocunque privilegio. Klauzula: Supplentes singulos defectus odnosi się tylko do tych wad i niedostatków aktu, które są przeciwko prawu pozytywnemu i należą do drobniejszych okoliczności (accidentalia), a nie przeciwko prawu natury lub istocie rzeczy. Klauzula: Usque ad beneplacitum nostrum sprawia, że reskryptem z taką klauzulą udzielona władza, lub łaska, ze śmiercią udzielającego ustaje (C. Si gratiose 5 de Rescriptis in VI 1, 3). Odnosi się to jednak tylko do reskryptów samego Papieża. Przeciwnie klauzula: Usque ad beneplacitum S. Sedis i klauzula: Donec revocavero, donec voluero zabezpieczają ważność i moc reskryptu na wypadek śmierci Papieża. Klauzula: Omni appellatione remota nie przeszkadza wcale apelacji quo ad effectum devolutivum, a zabrania jej tylko quo ad suspensicum (C. Pastorali 63 de Apell. X 2, 28 Ob. Środki prawne). Jeżeli która z kongregacji kardynałów ma przedstawiony do zdecydowania wypadek, który już poprzednio rozstrzygnięty został, aby bezpotrzebnie nie była zarzuconą jeszcze tém samém pytaniem, dodaje do decyzji klauzulę: Et amplius, co znaczy, że już więcej tej sprawy przedstawiać nie wolno, chyba wyjednawszy pierwej na to pozwolenie kardynała prefekta, w tej kongregacji prezydującego. Klauzulę: Dummodo sit occultum rozumie S. Penitencjarja tak, że jest occultum to, o czém w miastach większych zaledwie 7 lub 8 osób, a w miasteczkach 5 lub 6 wiedzieć może (Bened. XIV Instit. 87 § 45). Lecz w przeszkodach małżeńskich, mówi Fagnani, occultum jest to, czego dowieść nie można (Ferraris, Biblioth. v. Dispensatio n. 77). S. Penitencjarja między innemi klauzulami kładzie tę: Sublata occasione peccandi, to się rozumie tylko o dobrowolnych okazjach, przeciw koniecznym dosyć tyle uczynić, aby z bliskich stały się dalekiemi. Kładzie także: Injuncta gravi poenitentia, którą jest post przez 6 miesięcy raz na tydzień, albo trzy razy w tygodniu przez takiż czas odmawianie różańca, częstsza spowiedź, np. raz na miesiąc. Lecz jeżeli penitent poprzednio za to samo już wypełnił surową pokutę, klauzula ta nieprzeszkadza naznaczyć mu mniejszej. Klauzula: Neque eas latori restituat, quod si restitueris nihil ei praesentes literac suffragentur, znaczy tylko, że in foro externo nie będzie to pismo skutku wywierało; dyspensa zaś in foro interno nie unieważnia się. Datarja dołącza do pism swych klauzulę nakazującą się przekonać: De praemissis te diligenter informes.... super quo conscientiam tuam oneramus, która wymaga informacji pod nieważnością dyspensy, mianowicie też, jeżeli pierwej informacja ta nie została dokonaną. X. A. S.
