Encyklopedja Kościelna/Congrua

<<< Dane tekstu >>>
Tytuł	Encyklopedja Kościelna (tom III)
Redaktor	Michał Nowodworski
Data wyd.	1874
Druk	Czerwiński i Spółka
Miejsce wyd.	Warszawa
Źródło	Skany na Commons
Indeks stron

›››

[490] Congrua (portio), jest to najniższa summa czystego dochodu, wystarczająca na utrzymanie duchownego, odpowiednio jego stanowi. Oznaczenie takiej summy jest potrzebném dla niższych kościelnych urzędów, do których szczupłe fundusze są przywiązane, jako to dla proboszczów i innych pieczę dusz sprawujących. Mimo to, prawo kanoniczne nigdzie takiego minimum uposażenia, koniecznego do utrzymania proboszcza, lub innego duchownego, nie postanowiło, a ile razy zachodziła tego potrzeba, Kościół pozostawiał oznaczenie kongruy biskupom, mianowicie gdy szło o obmyślenie uposażenia dla nowo utworzonych beneficjów i posad duchownych. Sobór trydencki (ses. 21 c. 4) rozkazuje parafje rozległe, których obsługa jest trudna, dzielić i tworzyć nowe i uposażać je częścią dochodów dawnej parafji, ale oznaczenie jej wysokości zostawia biskupom. Zdarzało się, że parafjalne beneficja inkorporowano do klasztorów, kolegjów i innych duchownych instytutów, dla powiększenia dochodów tych ostatnich. Wtedy pozostawionemu do pełnienia parafjalnych obowiązków wikarjuszowi (vicarius curatus, perpetuus) nakazywano zostawić odpowiednią część [491]dochodów, congruam portionem, na utrzymanie. Przełożeni instytutów owych nie zawsze przestrzegali słuszności i często zaledwie 16 część dziesięcin należących kościołowi, quarta quartae, pozostawiali dla wikarjusza, resztę na korzyść swego klasztoru, kolegjum etc. zagarniając (C. Suscepti; de Praeb. et dignit. in VI 3, 4 C. Exstirpandae 30 eod. tit. X 3, 5). Sobór tryd., dla uchylenia tego nadużycia, postanowił, aby na utrzymanie rządców inkorporowanych kościołów lub parafji, z dochodów tego beneficjum pozostawiano mniej więcej część trzecią, którą ścisłej biskup ma oznaczyć (Conc. trid. ses. 7 c. 7 de Ref.), i jest to jedyna decyzja kanoniczna, w przybliżeniu kongruę oznaczająca; co do wszystkich innych wypadków, sobór zaleca biskupom w ogólnych wyrazach, ażeby odpowiednią część dochodów, congruam fructuum portionem, oznaczyli już to dla proboszczów, już też dla administratorów i wikarjuszów parafialnych (ses. 6 c. 2: ses. 7. c. 5 de Ref.). W czasach obecnych kwestję tę prawa świeckie rozwiązują. Mimo to, z dochodów probostwa ma prawo biskup wyznaczyć kongruę wikarjuszowi (jak go do tego upoważnia sobór tryd. l. c. i Innocenty XIII, Const Apostolici ministerii § 13). U nas kongrua dla proboszcza oznaczoną nie była aż do r. 1865; dla administratora wakującego probostwa stanowiła złp. 1000 (rs. 150); reszta dochodu beneficjum szła na fundusz interkalarny. Od r. 1865 proboszczowie na beneficjach klassy 1 pobierają od rządu pensji rs. 450, administratorowie zaś probostw kl. 2 rs. 300. We Francji od r. 1823 oznaczono pensji dla administratorów probostw, których proboszczowie są chorobą złożeni: na probostwach kl. 1 fr. 700 (rs. 175), klas. 2 fr. 400 (r. 100), przy parafiach pomocniczych (succursale) fr. 250 (rs. 62 ½); proboszczowie zaś sami od rządu pobierają: kl. 1 fr. 1,500 (rs. 325), kl. 2 fr. 1000 (rs. 250). W Austrji kongrua ustanowiona jest na 300 zł. reńsk. (rs. 180), a z kapłanem do pomocy zł. reń. 460 (rs. 270). Przy erygowaniu jednak nowych parafji wyznaczają tam kongruę od 400—600 fi. (rs. 240—360), a wikarjuszom dożywotnim od 300—400 fl. (180—240 rs.). Dochód ten ma być osiągany z funduszów miejscowych, do których i jura stolae zaliczają, a o ile fundusze te nie starczą, resztę dodaje fundusz, religijnym nazwany, składający się prócz innych źródeł z interkalarjów, podczas wakowania probostw zebranych. W Prusach kongrua wynosi 700 talarów (rs. 630). W Bawarji kongruę proboszcza na 600 flor. (rs. 360), a innych beneficjatów na 400 fl. (rs. 240) oznaczono. W innych częściach Niemiec wynosi ona od 500—600 fl. (300—360 rs.).  X. A. S.