Encyklopedja Kościelna/Cypr

	<<< Dane tekstu >>>
Tytuł	Encyklopedja Kościelna (tom III)
Redaktor	Michał Nowodworski
Data wyd.	1874
Druk	Czerwiński i Spółka
Miejsce wyd.	Warszawa
Źródło	Skany na Commons
	Indeks stron
	Artykuł w Wikipedii

›››

Cypr, Cyprus, Κύπρος, wyspa na m. Śródziemném, między Syrją i Azją mniejszą, blisko Cylicji (ob.), mająca 260 mil kwadr., w starożytności sławna czcią Wenery i Adonisa, nader żyzna; obfitowała zwłaszcza w wino, pszenicę, oliwę, granaty, figi, miód; słynęła też miedź cypryjska (aes cyprium). Wyspa ta była dogodną stacją handlową. W czasach Machabeuszów podlegała Ptolemeuszom (Niebuhr, Klein. Schriften, I 231), później ujarzmili ją Rzymianie (Florus, Histor. III 9; Dio Cassius 38, 31). Za Augusta była prowincją cesarską, zarządzaną przez pretora (Strabo, Rer. geogr. 14, c. 5 ad fin.), lecz nie długo oddał ją tenże cesarz ludowi rzymskiemu (Dio Cass. 54, 4); dla tego w Act. 13, 7 spotykamy prokonsula tej wyspy (Hug, Einleitung I 24; cf. Mannert, Geogr. VI 1, 546). Ludność była przeważnie grecka, mieszkało tu jednak wielu żydów, jak widać z I Mach. 15, 23 (cf. Joseph. Flav., Antiq. Jud. 13, 10. 4; Philo, Opp. II 587). Za czasów apostolskich mieli oni tam swoją synagogę (Act. 13, 4. 5). Św. Barnaba, lewita, pochodził z Cypru (Act. 4, 36). Chrześcjanizm na C. zaprowadzony został, jeśli nie zaraz po Zesłaniu Ducha Św., to przynajmniej po umęczeniu św. Szczepana (Act. 11, 19. 20). Dla utwierdzenia nowonawróconych w wierze i dalszego rozkrzewiania Ewangelji, posłani byli nowo wyświęceni na apostolski urząd: śś. Paweł i Barnaba. Przebiegli oni całą wyspę; św. Paweł ukarał ślepotą Elymasa, czarnoksiężnika, nawrócił prokonsula Sergjusza Pawła, poczém odpłynął do Pamfilji (Act. 13, 1—13. cf. Barnaba). Stolicą Cypru było m. Salamis (—inis, v. Salamina), na cześć Konstantyna W. przezwane Constantia, zburzone ok. r. 700. Ryszard Lwie Serce zdobył tę wyspę 1191 r. i oddał Gwidonowi de Lusignan. Przez pewien czas należała do templarjuszów; od r. 1489 do rzplitej Weneckiej, a od 1570 do Turków. Metropolita grecki aż do r. 700 rezydował w Salamis, potém przeniósł się do Arsinoe (Famagusta), zachowując tytuł salamińskiego. Sufraganami jego byli bpi: w Citium, Curium (Piscopia), Paphos (Baffo), Neapolis (Nemosia, Neo-Lemissus), Amathus, Arsinoe, Lapithus, Carpasia, Chytros (Cytera), Trimithus, Soli, Ceraunia (Cyrenia), Theodosiana i Nicosia (Ledra, Leuton, Leucosia). Od r. 1191 do 1274 metropolita grecki rezydował w Nicosia i podlegał metropolicie łacińskiemu, później wcale go nie było aż do r. 1570; od r. 1570 grecy nieunici przywrócili w Nicosia arcybpstwo, które dotąd istnieje, z 7 bpstwami, niezależne od patrjarchy kpolitańskiego. Od wojen krzyżowych do roku 1570 istniały bpstwa łacińskie: w Paphos, Neapolis i w Arsinoe (Le Quien, Oriens Chr. II 1038—76, in 1216—32). Dziś na Cyprze liczy się przeszło 4,000 katolików. W Larnaka (na miejscu dawniejszego Citium) znajduje się bardzo piękny kościół, przez franciszkanów wystawiony, przy nim lyońskie towarzystwo rozszerzania wiary przed niedawnym czasem wystawiło dom na szkołę, gdzie siostry zgrom. św. Józefa uczą dziewczęta. Katolicy zostają pod zarządem wikarjusza jeneralnego, delegowanego przez patrjarchę jerozolimskiego. Cf. Gratz, Schauplatz d. heil. Schr. § 333 (w przekładzie franc.). X. W. K.