Encyklopedja Kościelna/Djonizy Areopagita
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Tytuł | Encyklopedja Kościelna (tom IV) |
| Redaktor | Michał Nowodworski |
| Data wyd. | 1874 |
| Druk | Czerwiński i Spółka |
| Miejsce wyd. | Warszawa |
| Źródło | Skany na Commons |
| Indeks stron | |
 Artykuł w Wikipedii
| |
Djonizy 2. zwany Areopagita, od urzędu, który zajmował w Atenach, jako członek, czy też przewodniczący w Areopagu (Asterius, orat. 8 in Bibloth. Lugd. PP. t. V p. 829). Cezariusz (Dialog. 2 interrog. 112) błędnie utrzymuje, że D. urodził się w Tracji. Idąc za Chryzostomem Maximus podaje Ateny jako miejsce urodzenia D’a, czego także trzyma się większa część pisarzów. W każdym razie D. zasiadał w Areopagu, kiedy przekonywające słowa Apostoła (Dz. Ap. 17, 22) w cudowny sposób na niego oddziałały i z nocy pogaństwa wyprowadziły ku światłu prawdy (ib. 17, 34). Słynny z mądrości Hierotheus wyłożył mu tajemnice nauki chrz. i dokonał ostatecznego nawrócenia (Vita S. Dion. Aerop. ex Mennaeis, w edycji Corderii t. II). Dowiedzioną jest rzeczą, że D. był uczniem apostolskim i pierwszym biskupem ateńskim, o czém świadczy zupełnie wiarygodny Djonizjusz z Koryntu (ap. Euseb. H. E III 4 et 23). Długo spierano się o dalsze jego losy, o datę śmierci, jak niemniej o niektóre z przypisywanych D’u dzieł. Natalis Aleksander i pisarze francuzcy utrzymywali, że D. z dwoma towarzyszami: Rustykiem (Rusticus) i Eleutherjuszem, wędrował po ziemiach Galji i że był pierwszym biskupem Paryża, gdzie miał zbudować pierwszy kościół (H. E. saec. I dissert. XVI propos. 2). Baronjusz (Annal. eccl. ann. 98) jest tego samego zdania i powołuje się na Hilduina z IX w., który pierwszy, choć bez należytej podstawy, o tém wspomina, oraz na Bedę, Hinkmara reimskiego i innych znacznie późniejszych od D’a. Mniemanie to, pomimo że po jego stronie stali liczni i znakomici zwolennicy, zostało całkowicie obalone przez nowszych badaczów historji kościelnej. Francuzcy historycy: Sirmond (De duob. Dion. c. 8), Launois (Observ. ad vit. Dion. Areop. p. 403), Petawjusz i inni, wspierając się na świadectwie Suplicjusza Sew., Euzebjusza, Grzegorza Tur. etc. dowiedli, jak błędném było przechowujące się w Gallji podanie o Dionizjuszu, i że św. Dionizjusz (St.-Denys), pierwszy bp Paryża i patron Gallji, nie był naszym Areopagitą, lecz innym Dionizjuszem, który w III w. gorliwie szerzył tam naukę Chrystusa i zginął podczas decjuszowskiego prześladowania. Wiadomości o śmierci D’a Areop. także nie zgadzają się z sobą. Miał on umrzeć śmiercią męczeńską, lecz trudno oznaczyć, czy stało się to w Atenach, czy gdzieindziej. Jedni utrzymują, że padł ofiarą domicjańskiego prześladowania, inni odnoszą jego zgon do czasów Trajana, lub nawet Adrjana. Paryż, i klasztor St.-Emmeran w Regensburgu, dokąd cesarz Arnulf zwłoki D’a w podarunku posłał, przypisują sobie posiadanie jego relikwji. — Jeszcze gorętszych sporów powodem były dzieła przypisywane D’owi: De hierarchia coelesti; De hierarchia ecclesiastica; De theologia mystica; De nominibus divinis etc. Dzieła te, o których po raz pierwszy spotykamy wzmiankę na konferencji między biskupami katolickimi a sewarianami w Konstantynopolu (532), odtąd wielkiego używały znaczenia. Autor musiał być biegłym w filozofji Platona, gdyż pełno tam wyrażeń i zdań tego filozofa; wybitną ich cechą jest mistyczna spekulacja, przez co stały się one jedną z podstaw mistycznej teologji. Do ich rozpowszechnienia najwięcej przyczyniły się scholje Jana zwanego Scytopolitanus w VI i Maksyma w VII w. Na zachód dostały się dopiero w IX w., kiedy cesarz grecki Michał Balbus przysłał z nich odpis królowi Ludwikowi Pobożnemu. Ludwik kazał je przełożyć na język łaciński; poniważ zaś tłumaczenie było niedokładne, z porady Karola Łysego, Scotus Erigena drugi ich przekład uskutecznił. Im większy wpływ owe dzieła wywierały, tém konieczniejszém było wyjaśnienie pytania o ich autentyczność. Wielu uczonych (między katolickimi Nic. le Nourry, Appart. ad Bibl. t. I l, I diss. 10; Dupin, N. Bibl. auct. eccl.; Tillemont, Mémoires t. II pars. I p. 436; Launoyus, Judicium de libris Dion. Ar. inscriptis. w J. Laun. Opp. t. II p. I; między protestanckimi wszyscy) dowodzą, że bezimienny ich autor żył w IV lub V w. Główniejsze dowody za tém przemawiające są: 1) autor mówi o mnichach cenobitach, o obrzędach, o pokutujących i t. p., tak jak to miało miejsce dopiero w w. III lub IV; 2) trudno przypuścić, żeby przez pierwsze V wieków tak ważne dzieło pozostawało nieznaném. Lecz przeciwnie utrzymuje większa liczba uczonych katolickich: Delrio (Vid. Areop. contra Jos. Scaliger. 1607), Halloix (De Dion. Ar. vita et opp. quaestiones, Antverp. 1639; Vie de S. Denis l’Areop. trad. en fr. par F., revue par E. Vandrival, Arras 1866), Natalis (Hist. Eccl. saec. 1. diss. 22), Emman. a Schelstrate (Antiquitas illustr. 1678 s. 408), Piotr Chifflet (ob.), L. Cozza (Vindiciae Areopagiticae Rom. 1702), Dom. Klaud. Davidis (bezimien. Diss. sur Dénis l’Aréopagite, Paris 1702), Corder (Opp. s. D. Ar.) i in. Na zarzuty zaś powyższe odpowiedzieć można: 1) nie sprzeciwia się to wcale historji, jeżeli autor pod koniec w. I pisze o takich obrzędach i karności kościelnej, o jakich dopiero z późniejszych wiemy pomników. Jest to wspólną wszystkich kościelnych zwyczajów i instytucji własnością, że wprzód one były w życiu, za nim ujęte zostały w karby prawa. 2) Disciplina (ob.) arcans nakazywała dzieła takiej treści, jak De hierarchia coel. de Hier. eccl. i t. d. trzymać w największej tajemnicy. Ztąd łatwo mogły być nieznanemi nawet biskupom wielu kościołów. Jednakże kiedy w r. 532 na konferencji w Konstpolu powołano się na nie, tylko Hypacy, metropolita efezki, z kilku biskupami, nie wiedział o nich; wszyscy zaś znakomitsi nic nie mieli do zarzucenia (Mansi, Concil. VIII 821). Przyznają jednak i obrońcy dzieł św. D., że one prawdopodobnie zostały interpolowane. Z wydań najdawniejszém jest łacińskie w Strasburgu 1468 i 1502, greckie we Florencji 1516; późniejsze: Opera S Dion. Ar. gr. et lat. ed. Petr. Lansselius, Soc. Jes., Paris 1615, cum scholiis Maximi et Paraphrasi Pachymerae a Balth. Corderio latine interpretata et notis theolog. illustr., Antverp. 1634 (w tomie II tego wyd. są: Mystica theol.; Scriptores vitae s. Dion.; Operum ejusd. vindicae; Verbor. difficlior. Onomasticon), wydanie następne (Paris 1644) powiększone odpowiedzią na zarzuty przeciw autentyczności. Tekst Maksyma i Pachymery łaciński i grecki pochodzi z wydania Lasseljusza. Wydanie Corder’a z rozprawami za i przeciw autentyczności, przedrukował Migne 1857 r. w Patrol. graec. t. III i IV. Przekłady: Die angeblichen Schriften des Areopagitus Dionysius übers. u. mit Abhandl. begleit. von I. G. N. Engelhardt, Sulzb. 1823, 2 v. in-8; Oeuvres de s. Dénis l’Areop. trad. par Du Lac (Paris 1865). Cf. Darboy. Na obrazach kościelnych przedstawiają świętego ze ściętą głową w mitrze, niesioną na ramieniu, albo też spoczywającą na książce. Cf. Hipler, Dionysius der Areopagite, Untersuchung üb. Aechtheit u. Glaubwürdigkeit der unter diesem Namen vorhandenen Schriften, Regensb. 1861. Doskonale zebrana literatura o życiu i pismach ś. D. Ar. przez Köpke w Pertz’a Monum. Germ. Scriptor. t. XI s. 343—351. Cf. Potthast Bibli. hist. s. 669, Supplem. s. 139; Bollandist. Acta ss. 9 Octobr. (t. IV); Darras, St. Denis l’areop., Paris 1863. J. N.
