Encyklopedja Kościelna/Epistolae obscurorum virorum
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Tytuł | Encyklopedja Kościelna (tom V) |
| Redaktor | Michał Nowodworski |
| Data wyd. | 1874 |
| Druk | Czerwiński i Spółka |
| Miejsce wyd. | Warszawa |
| Źródło | Skany na Commons |
| Indeks stron | |
Epistolae obscurorum virorum, Listy mężów ciemnych; taki tytuł nosi zbiór listów satyrycznych z XVI w., wymierzonych pko przeciwnikom humanizmu, a nadto pko Kościołowi samemu i jego instytucjom. Reuchlin (ob.), jakkolwiek pismami swemi położył pewną zasługę, iż poparł studjum języka hebrajskiego, a tym sposobem i pierwotnego tekstu ksiąg Starego Test., wszakże, przeceniając naukę rabińską z ujmą chrześcjańskiej, wywołał żywą i długą walkę, w której przyjęło udział wielu niemieckich i zagranicznych uczonych. Wówczas niektórzy przyjaciele Reuchlina wpadli na myśl zwalczania przeciwników bronią szyderstwa, i wtedy to, 1516 r., wydano w Hagenau (na tytule jest: In Venetia impressum in impressoria Aldi Mimitii, rozumie się z alluzją do drukarni Manutiusa) pierwszą księgę tych listów, jakoby pisanych do magistra Ortuinusa Gratius’a z Deventeru, nauczyciela artium liberalium w Kolonji. Listy te piszą przyjaciele niby magistra, którzy ze swoją pstrokatą, germanizmami naszpikowaną łaciną, występują tu jako ludzie niedorzeczni i tym śmieszniejsi, że się przystrajają w formuły uczoności. Najnaiwniej prócz tego rozpowiadają ohydne skandale na rzecz zakonników. Szczególniej szykanowani są tu dominikanie; mniej już augustjanie, karmelici i franciszkanie. Pfefferkorn, żyd nawrócony, także często jest tutaj drwinami obsypywany. Chcąc swoich ugodzić przeciwników, drwią autorowie paszkwilu z rzeczy najświętszych, z Kościoła i z Chrystusa. Druga część wyszła 1519. U wielu znalazły listy bardzo dobre przyjęcie, ale w ogóle wywołały oburzenie. Nawet Erazm Roterdamczyk (cf. Schröckh, Kirchengesch. t. 30 p. 271) ganił tego rodzaju napaść. Breve papiezkie z d. 15 Maja 1517 r. potępia te listy, jako dzieło ludzi złośliwych, i dla tego w drugiej księdze często są wycieczki pko stolicy Apost. Trzecia księga z późniejszego pochodzi czasu i pod każdym względem niższą jest jeszcze od dwóch poprzednich; później dodano jeszcze (w wyd. londyńskiem z 1689) Lamentationes obscurorum virorum. Autorem pierwszej księgi miał być drukarz Wolfgang Angst; drugiej głównie Utryk v. Hutten i Crotus Rubeanus. Listy te kilkakrotnie były przedrukowywane i w naszych czasach, przez spadkobierców ducha szyderstwa i niewiary, celem zwalczania „obskurantów“ nowożytnych. N.
