Encyklopedja Kościelna/Exekracja
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Tytuł | Encyklopedja Kościelna (tom V) |
| Redaktor | Michał Nowodworski |
| Data wyd. | 1874 |
| Druk | Czerwiński i Spółka |
| Miejsce wyd. | Warszawa |
| Źródło | Skany na Commons |
| Indeks stron | |
Exekracja (execratio, ad ex i sacrare — od-święcać), w języku liturgicznym oznacza te czynności lub wydarzenia, przez jakie miejsce, lub rzecz poświęcona traci swoje poświęcenie. Kościół ulega exekracji zniszczeniem głównej części budynku kościelnego, gdy np. przy przebudowywaniu ściany kościoła albo całkowicie, albo w większej części są zniesione, albo też są wewnątrz zupełnie zeskrobane, albo ogniem zupełnie wypalone, choćby nie upadły, ponieważ na ścianach, właśnie gdzie są krzyże i namaszczenia, dokonaną była konsekracja. Przeróbki lub zniszczenie zewnętrzne, danie nowego dachu, przedłużenie ścian, rozszerzenie kościoła, tak jednak, aby część dodana była mniejsza od dawnej, reparacje cząstkowe, choćby nawet w skutek takich reparacji, po pewnym przeciągu czasu, kościół przybrał pozór nowej budowy, nie pociągają za sobą exekracji (cf. Barbosa, De off. et potest, episc. pars II). Nie ma właściwej exekracji, gdy kościół oddaje się na zawsze na użytek świecki, i dla tego Kościół nie przypisuje żadnego rytu na takie sprofanowanie: wynoszą się tylko z domu Bożego relikwje i inne przedmioty do czci Bożej służące, łamią się ołtarze, a ze cmentarza zabiera się krzyż i kości pogrzebanych ludzi. Podług dawnej praktyki, rudery kościelne nie mogły być oddawane na użytek świecki: drzewo, jeżeli nie mogło iść na pożytek drugiego kościoła, należało spalić, albo oddać do klasztoru na rzecz zakonników (c. 38 de Consecr. dist. I), zgodnie z 2 regułą in. VI: „co raz Bogu było poświęcone, na użytek świecki obracać nie godzi się.“ Zwolna wszakże surowość tej praktyki złagodniała i dziś kamienie, cegła i drzewo z kościoła obracają się na użytek świecki, byle tylko godziwy, czemu nie przeciwi się i sob. tryd. sess. 21 c. 27 de ref., który kościoły zniszczone pozwala obracać na użytek świecki, in usus non sordidos erecta tamen ibi cruce. Kościół exekrowany nie może służyć do nabożeństwa, dopóki na nowo nie zostanie pobłogosławiony, lub poświęcony, ale nie potrzebuje rekoncyljacji. O exekracji ołtarza ob. art. Ołtarz. Exekracja kościoła nie pociąga za sobą exekracji ołtarza, nawet stałego, ani exekracja ołtarza nie pociąga zasobą exekracji kościoła. Exekracją kościoła w przenośnem znaczeniu jest zmaza (pollutio ecclesiae), t. j. naruszenie wewnętrznej świętości gmachu kościelnego, z powodu czynności i występków prawem wyłuszczonych, a tam dokonanych. Kościół, w prawach swoich w tym względzie wydanych, kierował się z jednej strony pojęciem świętości miejsca, na cześć Bogu oddanego, a z drugiej myślą, iż każdy niezepsuty umysł ma wstręt nietylko do haniebuej i okrutnej czynności każdej, ale i do wszystkiego, co z nią jest w związku, co jej służyło za teatr lub narzędzie. Ztąd pokazuje się różnica pomiędzy exekracją a zmazą (pollucją). W exekracji znika zupełnie wewnętrzna świętość budowli, w zmazaniu zaś świętość ta jest tylko naruszona, jakby plamą nakryta, i dla tego nie potrzeba przy niej nowego poświęcania, lecz tylko przejednania i oczyszczenia (ob. Rekoncyljacja). Zmazanie dotyka bezpośrednio wewnętrznej świętości miejsca świętego, jego idealny charakter, i dokonywa się tylko przez pewne zbrodnicze czynności, gdy tymczasem exekracja przedewszystkiem i wprost niweczy zewnętrzną kościoła materję i może być prostym tylko skutkiem wydarzeń natury (jak np. zawalenie się ścian kościoła). Czynności, sprawiające zmazę kościoła, prawem oznaczone są następujące: a) wszelki ciężko winowajczy krwi przelew (c. 4 X de consecr. Eccl.), a zatém przelew krwi przypadkowy, albo słuszny (np. w należytej obronie własnej), albo też drobny (choćby nawet uderzenie, które spowodowało ten przelew, było silne) nie sprawia zmazy kościoła. Zmazę sprowadza przelew fizycznie sprawiony wewnątrz kościoła; a zatém, gdyby kto po za kościołem uderzony, wpadł do kościoła i tam krew swą wylał, zmazy kościoła nie ma; przeciwnie zaś byłoby zmazą gdyby kto w kościele uderzony, po za kościołem dopiero krew wylał, ponieważ wtedy zbrodnia sprawiająca przelew krwi, a zatem właściwa przyczyna zmazy kościoła, byłaby w nim dokonaną. Nie byłoby wszakże zmazy, gdyby kto pociskiem jakim z kościoła o wylew krwi (lub śmierć) przyprawił kogo, po za kościołem znajdującego się, ponieważ wówczas czyn zbrodniczy wykonany jest po za kościołem, b) Zabójstwo umyślne i winowajcze (a zatém samobójstwo), choćby bez przelewu krwi (c. 19 de consecr. Dist. I); nie ma tedy zmazy, jeżeli zabójstwo dokonane było w słusznej obronie własnej, lub przez warjata, lub przez zupełnie pijanego. Exekucja zbrodniarza, choć sprawiedliwa i przez sąd nakazana, prowadzi za sobą zmazę, ponieważ jest zniewagą dla miejsca świętego, wyjąwszy tylko, jeżeli inaczej nie można było ująć zbrodniarza, c) Voluntaria ac illicita seminis effusio (cap. un. de Cons. eccl. in VI), nec refert an simplici pollutione, vel fornicatione, adulterio etc. hoc conti ngat. Controvertitur an actu conjugali ecclesia pollueretur: tanquam probabiliorem S. Liguorius habet sententiam affirmantem. Cf. Ferraris, Bibl. prompta, art 4 n. 48. d) Pochowanie w kościele niewiernego, niechrzczonego, lub exkomunikowanego, publicznie ogłoszonego, lub notorycznego pobójcy osoby duchownej (c. 27 de consecr., Dist. 1; c. 4 D. 68; c. 19 § 1). W każdym wszakże razie zmaza zachodzi wówczas, gdy fakt jest notoryczny i od czasu, jak stał się notoryczny. Gdy zmaza już jest notoryczną, wynosi się Najśw. Sakrament, obnażają się ołtarze i usuwa się wszelki ruchomy sprzęt kościelny. W kościele takim nie wolno mieć żadnego nabożeństwa, lub zmarłych chować, dopóki nie nastąpi rekoncyljacja (ob.). Jeżeli w czasie odprawiania Mszy św. kościół ulegnie zmazie, zaprzestać należy Mszy, jeżeli kanon jeszcze nie zaczęty (rubr. missalis, de def. § X 2). Co powiedziano o zmazie kościoła, rozumieć należy i o zmazie cmentarza. Zmaza kościoła prowadzi za sobą zmazę cmentarza doń przytykającego, lecz nie odwrotnie (cap. un. de cosecr. eccl. in VI). Zmaza kościoła pociąga za sobą zmazę ołtarzy stałych, w nim znajdujących się (c. 4 X de consecr.); ołtarze przenośne (portatyle) nie ulegają dla tego wszakże wówczas zmazie, ponieważ nie są z kościołem w stałym związku. N.
