Encyklopedja Kościelna/Ferdynand katolicki
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Tytuł | Encyklopedja Kościelna (tom V) |
| Redaktor | Michał Nowodworski |
| Data wyd. | 1874 |
| Druk | Czerwiński i Spółka |
| Miejsce wyd. | Warszawa |
| Źródło | Skany na Commons |
| Indeks stron | |
Ferdynand katolicki, syn Jana II, króla Aragonji i Sycylji, ur. w Marcu 1452 r. R. 1469 12 Paźdz. ożenił się z Izabellą, dziedziczką Kastylji. W istocie, po śmierci brata swojego Henryka IV, Izabella włożyła kastylską koronę, w Grudniu 1474, a 20 Stycz. 1479 r. Ferdynand, po śmierci ojca swojego, zasiadł na tronie Aragonji. Było więc to małżeństwo powodem połączenia się dwóch największych królestw Iberyjskiego półwyspu. Czas jakiś jednak królestwa te pozostawały w rozdziale i Ferdynand był tylko w Kastylji małżonkiem królowej, gdy Izabella panowała tam jako dziedziczka (regina proprietaria), lecz wnuk ich Karol V, spadkobierca obojga, połączył obie korony w jednej swojej osobie. Izabella, wspomagana radami i doświadczeniem wojenném swego walecznego małżonka, wypowiedziała w 1482 r. wojnę Maurom, posiadającym jeszcze na południu Hiszpanji królestwo Granady, i, po dziesięcioletniej krwawej wojnie, zdołała nakoniec pokonać ostatniego na półwyspie maurytańskiego księcia Boabdila (1492). Tym to sposobem Hiszpania, 780 lat pod jarzmem Maurów zostająca, powróciła całkowicie pod berło chrześcjańskich książąt; lecz, mimo wielkiej surowości, jakiej względem Maurów używali Ferdynand i jego następcy, Hiszpanja liczyła jeszcze miliony maurytańskich mieszkańców. Ostatecznie Maurów pozbył się dopiero z Hiszpanji Filip III r. 1609. Ferdynandowi jednak i Izabelli należy się właściwie zasługa zwalczenia monarchji mahometańskiej, zasługa, którą uznała Stolica Apost., przyznając im tytuł katolickich, los reyes catolicos, pod jakim też królewska ta para znaną jest w historji. Zdobycie Granady tak uradowało Izabellę, iż w uniesieniu zadowolenia poleciła wydać Krzysztofowi Kolumbowi trzy okręty, o jakie dotąd nadaremno prosił, w zamiarze poszukiwania nowego świata. Granada została stolicą arcybiskupią, a pierwszym jej arcybiskupem został Ferdynand de Talavera, dotychczasowy spowiednik królowej, w którego miejsce Izabella powołała Ximenesa (ob.), tegoż samego, który później jako prymas Toledo, kardynał i minister stanu, wywierał tak ogromny wpływ na sprawy kościelne i polityczne, na nauki i sztuki w Hiszpanji. Umierając w r. 1504, Izabella pozostawiła trzy córki, z których najstarsza Joanna wydaną została za Filipa Pięknego, syna cesarza niemieckiego Maksymiljana, księcia niderlandzkiego. Była ona prawem sukcesji królową kastylską; Izabella jednak rządcą królestwa mianowała męża swego Ferdynanda. Zrzekł się on wszakże tej rejencji na rzecz Joanny 1506 r., zwłaszcza gdy do Aragonji przybył mu w r. 1505 Neapol. Gdy jednak, po śmierci męża swojego Filipa (1506 we Wrześniu), dumna królowa Joanna, dotknięta cierpieniem melancholji, dostała pomieszania zmysłów, Ferdynand przyjął na nowo rejencję Kastylji, którą sprawował do śmierci w r. 1516. Wówczas to Ximenes, który już pierwej, za panowania Izabelli, Ferdynanda i Filipa, miał przeważny wpływ na sprawy państwa, został rzeczywistym rejentem Kastylji i zawiadywał nią do jesieni 1517 r., t. j. do czasu, gdy przybywający z Belgji Karol V objął w niej władzę najwyższą. Nie ulega wątpliwości, iż F. był monarchą znakomitych przymiotów, przezorny, roztropny, waleczny, lecz przytém wszystkiém był podstępny, chciwy absolutnej władzy, w polityce nikt mu nie dorównał w machiawelizmie, a i w życiu domowém nie był bez winy. Najgłówniejszą dźwignią jego absolutnej władzy była inkwizycja (ob.), którą ustanowił w Hiszpanji i której zatwierdzenie wyzyskał podstępnie od Papieża Sykstusa IV roku l478. Okazując zewnętrznie wielką gorliwość i przywiązanie do Kościoła katolickiego, Ferdynand był w gruncie serca nieprzyjacielem swobód kościelnych i chciał, aby Kościół słuchał jego woli. Ztąd to groził on r. l509 karą śmierci każdemu, ktokolwiek poważyłby się ogłosić bullę papiezką, wydaną przeciw inkwizycji hiszpańskiej i nie wstydził się mianować sześcioletniego pobocznego swego syna arcybiskupem Saragossy, ma się rozumieć tylko co do majętności kościelnej (in temporalibus). Cf. Prescott, Gesch. Ferdinands u. Isabella’s aus dem englischen, Leipz. 1842, 2 t. (Hefele). A. B.
