Encyklopedyja powszechna (1859)/Agassiz
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Autor | |
| Tytuł | Encyklopedyja powszechna |
| Tom | Tom I |
| Rozdział | Agassiz |
| Wydawca | S. Orgelbrand |
| Data wyd. | 1859 |
| Miejsce wyd. | Warszawa |
| Źródło | Skany na Commons |
| Indeks stron | |
Agassiz (Ludwik), znakomity naturalista szwajcarski, urodzony 1807 roku w Orbe w kantonie Waadt, gdzie ojciec jego był pastorem, rozpoczął nauki w Biel, udał się 1822 r. do akademii w Lozannie, uczył się medycyny w Zurich, Heidelbergu i Monachium, gdzie został doktorem 1830; od młodości poczuwając skłonność do nauk przyrodzonych, szczególniej poświęcał się anatomii porównawczej w Heidelbergu i Monachium. W Monachium zabrał znajomość z Martius’em i Spix’em. Po śmierci Spix’a, Martius powierzył Agassizowi opisanie 116 gatunków ryb zebranych w Brazylii, pomiędzy któremi większa część była zupełnie nieznanych, a które wydał pod tytułem: Pisces i t. d. quos collegit et pingendos curavit Spix, descripsit Agassiz (Monachium 1829—31 z 92 tablicami), i w niém dał poznać swoje myśli o klassyfikacyi ryb. Z powodu tej pracy Agassiz szczególniej zajął się ichtyologiją, czego owocem było dzieło: Histoire naturelle des poissons d'eau douce de l'Europe centrale, w 3 zeszytach, (Neufchatel 1838—45), dwa ostatnie za współpracownictwem Vogta. Dzieło to zawiera w sobie mnóstwo wiadomości nowych o obyczajach, sposobie rozmnażania się i anatomii ryb, zamieszkujących jeziora alpejskie i rzeki Europy środkowej. Chcąc wypełnić próżnie, dającą się uczuć w historyi naturalnej, Agassiz poświęcił się następnie zbadaniu pozostałości ryb kopalnych, ku czemu znalazłszy obfite materyjały w zbiorach prywatnych i publicznych, a mianowicie w Paryżu, ogłosił Recherches sur les poissons fossiles, (Neufchatel 1833—42). Badania pozostałości ryb, doprowadziły Agassiza do zajęcia się skamieniałościami innych zwierząt, a najprzód szkarłupinów (echinodermata), o czém napisał: Déscription des échinodermes fossiles de la Suisse (Neufchatel 1839—42), które to dzieło dopełniwszy badaniami nad żyjącemi szkarłupinami, ogłosił: Monographie d'echinodermes fossiles et vivants, 4 zeszyty, (Neufchatel 1839—42), lecz dotąd go jeszcze nieskończył. Szybko ukazywały się prace Agassiza nad mięczakami: Etudes critiques sur les mollusques fossiles, (Neufchatel 1840), i Mémoire sur les maules de mollusques rivants et fossiles, (Neufchatel 1840). Lecz ze wszystkich pism jego, największe wrażenie sprawiło dzieło o lodowcach (gleczerach): Etudes sur les glaciers, (Neufchatel 1840), które w części przynajmniej wpłynęło na zmianę pojęć w geologii. Przedmiotem tego pisma są kamienie erratyczne (narzutowe), czyli massy ogromne skał rozrzucone po wszystkich miejscach, których skład dowodzi, że one pierwotnie nie należały do miejsc, na których obecnie się znajdują. Już przedtem utrzymywali niektórzy, że kamienie erratyczne, znajdujące się w dolinie Renu, zostały przeniesione tutaj ogromnemi massami lodów; Agassiz dopełnił i uogólnił ten sposób widzenia rzeczy. Według niego, po peryjodzie ciepłym poprzedzającym przyjście na świat człowieka, nastąpił peryjód nagłego i wysokiego zimna, w którym znikło życie organiczne, a cała powierzchnia ziemi pokryła się lodami ogromnej grubości. Kiedy potem ciepło wróciło, stopniały najprzód lody zalegające doliny, później topniały lody okrywające góry i ruszyły z miejsc swoich, unosząc na doliny massy kamieni, podobnie jak to się dzisiaj dzieje z gleczerami, które usuwając się z gór, unoszą z sobą kamienie i składają je u stóp każdej góry w półkolach. Gleczery po dziś dzień okrywające szczyty gór wysokich, według Agassiza mają być szczątkami owych lodów, które całą kulę ziemską niegdyś okrywały. Dalsze badania swoje nad gleczerami wyłożył Agassiz w dziele: Systeme glaciaire, ou recherches sur les glaciers par L. Agassiz, A. Guyot et E. Desor, (Paryż 1847 r). W roku 1846 ogłosił: Nomenclator zoologicus w 10 zeszytach. W tymże roku udał się do Ameryki północnej, gdzie przyjął professurę w New-Cambridge pod Bostonem. Sława jego naukowa nic nie straciła na tém oddaleniu, jak tego dowodzi przyznanie mu wielkiej nagrody przez akademiję paryzką i ofiarowanie mu katedry w fakultecie nauk przez ministra oświecenia. Ostatnie wielkie dzieła Agassiza wydają się obecnie w Niemczech pod imionami pp. Agassiz, A. Gould i Max. Perty pod tytułem: Allgemeine Zoologie, i Zarysy ogólne zoologii, obejmujące budowę, rozwijanie się, klassyfikacyję wszystkich typów zwierząt żyjących i zaginionych (Grundzuge der Zoologie, mit besonderer Rucksicht etc., Stuttgart 1854 i nast.).
