Encyklopedyja powszechna (1859)/Alandzkie wyspy
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Autor | |
| Tytuł | Encyklopedyja powszechna |
| Tom | Tom I |
| Rozdział | Alandzkie wyspy |
| Wydawca | S. Orgelbrand |
| Data wyd. | 1859 |
| Miejsce wyd. | Warszawa |
| Źródło | Skany na Commons |
| Indeks stron | |
Alandzkie wyspy (po szwedzku Oe-land, po fińsku Agwenan-Maa, t. j. ziemia okuniowa). Cała gromada wysp, w liczbie 80, leży u wnijścia do zatoki Botnickiej i rozciąga się wzdłuż na 125 wiorst, od południo-wschodu na północo-zachód, a w szerz do 50 wiorst. Najbardziej ku zachodowi posunięta wyspa leży o 50 wiorst od znanej w historyi szwedzkiej prowincyi Rosslagen. Wyspy Alandzkie zajmują przestrzeni około 1600 wiorst kw. Prawie wszystkie są wyniosłe i skaliste; granitowa ich podstawa pokrytą jest po większej części dość grubą warstwą ziemi zdolnej do uprawy; na niektórych rośnie drobny las. Znaczniejsze z tych wysp są: Aland, Lewland, Eköro, Föglo, Brendö, Kumlinge i Wordb. W XVI wieku wyspy te rządzone były przez osobnego gubernatora, który przebywał na Alandzie w zamku królewskim Kastolholm, w parafii Sunds-kiej. Z zamku tego pozostały tylko zwaliska. Najobszerniejszą z tych wysp jest Aland (Fasta Aland, t. j. stały Aland), mająca długości 35 wiorst, a szerokości 30 wiorst, oddzielona od Szwecyi szerokim przesmykiem Alandshaf, górzysta. Znaczniejsze góry tu są: Longberg-Eda, wysokości 600 stóp, Narmo 425 stóp, Kasber 300 stóp. Niegdyś wyspa Aland była hrabstwem i królowie szwedzcy często przyjeżdżali tu polować na łosie. Na Alandzie jest twierdza Bomar-sund (ob.) w której wznosiły się ogromne ufortyfikowane koszary. Mieszkańców (Szwedów) na wszystkich wyspach Alandzkich liczy się do 15,000; zajmują się szczególniej połowem psów morskich i rybołówstwem; także hodowlą bydła, wypalaniem wapna i handlem drzewa. Na wyspie Word-E, odbył się w 1718 r. kongres Alandzki, celem zawarcia pokoju między Rossyją a Szwecyja. Lubo ten kongres, z powodu śmierci Karola XII, nie przyszedł do końca, wszelako posłużył za zasadę do traktatu w Nystadt zawartego r. 1721. Wyspy Alandzkie zaliczone są do gubernii Abowsko-Bijorneborskiej i stanowią jeden z jej powiatów; dzielą się na 8 parafij, nie mają ani miast, ani fabryk, ani rękodzielni. Wyspy Alandzkie od tąpione Rossyi pokojem Fridrichshamskim, szczególniej ważne są pod względem wojennym. W sierpniu 1854 roku wojska sprzymierzone francuzko-angielskie pod dowództwem admirała Napier na morzu, a generała Baraguay d’Hilliers na lądzie, uderzyły na fortyfikacyje Bomarsundu i zmusiły generała Bodisco do poddania się dnia 16 Sierpnia. Warownie zostały zburzone.
