Encyklopedyja powszechna (1859)/Alopecyja
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Autor | |
| Tytuł | Encyklopedyja powszechna |
| Tom | Tom I |
| Rozdział | Alopecyja |
| Wydawca | S. Orgelbrand |
| Data wyd. | 1859 |
| Miejsce wyd. | Warszawa |
| Źródło | Skany na Commons |
| Indeks stron | |
Alopecyja (z greckiego alopex lis), pełznienie włosów, łysina: alopecia wyraz grecki, dosłownie znaczy wypadanie włosów u lisa, ponieważ dostrzeżono, że zwierz ten na starość dostaje świeżby, albo może i liszaju, z powodu którego szerść mu wyłazi, od tego powstaje golizna na skórze, czyli łysina. Zdaje się więc, że i nazwanie polskie łys, łysina z tego samego źródła początek bierze, to jest od wyrazów lis, lisimi, tembardziej że i po słowacku mówi się lisy (ob. słownik Lindego). U starożytnych pełznienie włosów musiało być bardzo pospolitém, ponieważ najznakomitsi swego czasu lekarze, szczegółowo o niem traktowali, jako: Asclepiades, Archigenes, Galen, Cels i wielu innych. Kobiety mniej podlegają łysieniu niżeli mężczyźni. Pełznienie włosów na głowie bywa: częściowe, całkowite, przypadkowe, przedwczesne i ze starości. Stąd też podziały naukowe i rozmaite jego nazwania pochodzą; Madrasis oznacza pełznienie włosów przemijające, powolne; włosy tylko rzadszemi się stają, nie pozostawiając nigdzie obnażonej powierzchni. Alopecia wypełznięcie włosów na głowie, brodzie lub brwiach, pozostawiające goliznę czyli łysinę, nakształt oszpecenia, któremu lisy na starość podlegają. Ophiasis wypełzanie włosów wężykowato. Włosy niekiedy zaczynają wyłazić od tyłu głowy, postępuje to naprzód ku uszom z obu stron na parę cali szeroko, przechodzi nawet poza uszy i aż do czoła dosięga. Phalaerosis właściwa łysina, czyli wychodzenie włosów stałe, najzwyczajniej od przodu głowy, pozostawia po sobie gładkość i połysk skóry, a włosy więcej nie porastają. Pełznienie włosów z dwojakiego źródła pochodzi: raz przyczyna może być ogólna, drugi raz miejscowa. Do pierwszych należą: dziedziczność, wada przyrodzona, epidemiczna, czasem niedocieczone usposobienie szczególniej u kobiet, gorączki, katalepsia, połogi, suchoty, wyniszczenie, biegunka, zbyteczne uciechy miłosne, nauki, troski, przestrach, przymiot (syphilis), merkuryjusz, trucizny. Do przyczyn miejscowych, oprócz mechanicznych, zaliczają się: bóle głowy, róża na głowie, napalenie głowy od słońca, żelazka nazbyt gorące do trefienia włosów, zaniedbane użycie czapeczek nocnych, parch, kołtun, wszawość, a najbardziej pewien rodzaj liszaju, albo raczej uszkodzenia miejscowego skóry na głowie. Ludzie temu podlegli, mają świerzb i pełno łupieżu w głowie, które za grzebieniem schodzi w postaci otrębek mniej więcej grubych; łupież ten stanowi naskórek łuszczący się, odnawiający się z niesłychaną szybkością: niekiedy zostawia po sobie skórę czerwoną ale niebolesną (porrigo, lichem siccus sen impetigo). Oprócz tego dostrzeżono na głowie osobny rodzaj liszaju, nazwany przez Batmana, porrigo decalvans. U ludzi dotkniętych tą chorobą tworzy się na głowie jedna albo kilka plam okrągłych, białych, zupełnie pozbawionych włosów, a otoczonych równą ilością i gęstością włosów zdrowych. Skóra jest gładka nie zaczerwieniona, owszem niekiedy nadzwyczajnej białości. Powierzchnie tych plam okrągłych, pozbawionych włosów rozszerzają się powoli, stopniowo, a jeżeli ich kilka znajduje się w bliskości siebie, wtedy łączy się z sobą. Choroba ta pozostawiona sama sobie, spędzić może włosy ze znacznej powierzchni głowy. Nadto pełznienie włosów pochodzić może z rozmaitego rodzaju uszkodzeń samychże komórek włosowych (folliculi), mianowicie zapalnych; albo też współczesne bywa z sekrecyją chorobną tłuszczu z torebek tłuszczowych. Bichat zauważył, że peł-znieniu włosów u ludzi starych daje początek więdnienie czyli usychanie cebulek włosowych, to jest, że próżnia samychże cebulek umniejsza się powoli, stopniowo, włos w zarodku ścieńcza się i wyłazi, a w końcu i sam drobny kanalik mieszczący komórki, znika. Przeciwnie, w pełznieniu włosów przypadkowem, jakto bywać zwykło np. po chorobach gorączkowych, gdzie nie ma ani uszkodzeń torebek włoskowych (folliculi), ani też innej choroby w samych cebulkach, włosy kruszą się tylko i oddzielają przy skórze od swych korzonków; co także Bichat szczególniej stwierdził postrzeżeniem na człowieku zmarłym ze zgniłej gorączki, który przez ciąg choroby zupełnie ołysiał; u niego dostrzegł wszystkie kanaliki włosowe w całości pozostałe, w ich zaś głębi wszystkie włosy na nowo odrastające. Zachodzi więc najwyraźniejsza różnica pomiędzy dwoma tego rodzaju przyczynami pełznienia włosów. W leczeniu zatém przedewszystkiém wyszukać potrzeba przyczynę i do takowej zastosować się. Na łysienie ze starości nie ma żadnego sposobu, kiedy przeciwnie na pełznienie włosów z innej przyczyny, rozliczne zalecane środki i pomoce skutkować mogą, i nigdy nadziei tracić nie trzeba odzyskania utraconych włosów. Jako najskuteczniejsze środki porastania włosów, zalecają się: powtarzane golenie głowy, smarowanie olejkami aromatycznemi z ladanum, i bardzo często pomada ze świeżych much sporządzona, oraz wiele innych. Dr. J. K.
