Encyklopedyja powszechna (1859)/Android
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Autor | |
| Tytuł | Encyklopedyja powszechna |
| Tom | Tom I |
| Rozdział | Android |
| Wydawca | S. Orgelbrand |
| Data wyd. | 1859 |
| Miejsce wyd. | Warszawa |
| Źródło | Skany na Commons |
| Indeks stron | |
Android (z greckiego andros, człowiek i eidos postać), tak się nazywa automat postać ciała ludzkiego mający, który może wykonywać niektóre czynności, człowiekowi właściwe, za pomocą sprężyn wewnątrz ukrytych. U starożytnych Greków, a następnie u Rzymian znane były lalki mechaniczne, które do koła stołów biegały, poruszając głową, oczyma, rękami. W czasach dawniejszych postaci podobnych używali oszuści dla korzystania z łatwowierności ludzkiej, dzisiaj zajmują one właściwe sobie stanowisko, służąc ku zabawie dzieciom. Zbudowanie pierwszego androida, o którym pamięć przechowała się, przypisują Albertowi wielkiemu, który ją nietylko ruchem lecz i mową miał obdarzyć. Zapewniają, że ś. Tomasz z Akwinu, widząc ten utwór swego nauczyciela, tak się miał przestraszyć, iż potłukł w kawałki, co wywołało z ust Alberta wybuch żalu: periit opus triginta annorum (zginął owoc pracy trzydziestoletniej). Przypisują Kartezyjuszowi (Descartes), że zbudował automat mający postać dziewicy, nazywanej żartobliwie przez twórcę swego córką Franusią (filie francine). doskonalsze i najsławniejsze lego rodzaju utwory są Vaucançon’a, a mianowicie jego fletrowersista i dobosz flotrowersista. Pierwszy androidy ukończył 1736, a wystawił na widok publiczny 1738 r. w Paryżu. Okazał tutaj Vaucancon niemałą zręczność i wielką naukę, skoro akademija nauk, mając sobie poleconem zbadanie utworu, oświadczyła, że android-fletrowersista wykonywał kilka sztuk, przyczém ruchy jego były zupełnie zgodne z ruchami biegłego artysty, też same sztuki wykonywającego, że naśladowania działań i środków natury żywej Vaucançon dokonał ze ścisłością trudną do uwierzenia. W r. 1741 Yaucanęon przedstawił publiczności dobosza grającego na fleciku i to dało mu poznać, że gra na fleciku jest najuciążliwsza dla piersi. Chcący obeznać się z androidami Vaucançon’a znajdą szczegółową wiadomość w Encyclopédie méthodique, dział: Mathématiques, pod artykułami: androide i automate. Baron Wolfgang de Kempelen zdaje się naśladował Vaucanęon’a i zbudował android grający w szachy, który był wystawiony na widok publiczny w Anglii, a ztąd zakupiony został przez Fryderyka Wielkiego, rozebrany i przechowywany w ukryciu w Berlinie. Napoleon I po zajęciu Berlina polecił złożyć android i z nim grywał w szachy. Długo niepojmowano jakim sposobem android ten ruchy wykonywał, później dopiero przekonano się, że człowiek ukryty w stole szachownicy za pomocą sprężyn wprawiał w ruch automat. Szwajcar Drose z synem budowali androidy, które mogły pisać, rysować, grać na fortepianie i t. p. Zasługuje także na uwagę automat mujący postać wazy ofiarowany Napoleonowi I przez Frisarda, który za dotknięciem, zamieniał się na drzewo palmowe, pod którem siedziała pasterka piorąca wełnę, pasły się kozy, ptaki śpiewały i pies szczekał. W ostatnich czasach zwrócił na siebie uwagę android zbudowany przez p. Cote, który wykonywał na fortepianie aryje zachwycające.
