Geopolityka (Sykulski)/Subdyscypliny geopolityki
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Autor | |
| Tytuł | Geopolityka |
| Wydawca | Wydawnictwo Naukowe Grategia sp. z o.o. |
| Data wyd. | 2014 |
| Miejsce wyd. | Częstochowa |
| Źródło | Skany na Commons |
| Inne | Cały tekst |
| Indeks stron | |
Z geopolityki – z uwagi na jej rozległość zainteresowań – wydziela się często subdyscypliny, dziedziny związane z głównym nurtem poznawczym geopolityki, mającymi jednak swoją odrębną specyfikę. Do najważniejszych wyodrębnionych gałęzi geopolityki zalicza się przede wszystkim: geostrategię, geoekonomię, geohistorię i astropolitykę wraz z astrostrategią. Czasami także wydzielana jest geokultura. Mają one także wpływ na kształt i charakter myśli geopolitycznej. W jej ramach będziemy wyróżniali przede wszystkim myśl geostrategiczną, związaną z wojskowym znaczeniem przestrzeni geograficznej w kontekście bezpieczeństwa całego państwa, czy bloków polityczno-militarnych.
Poprzez geostrategię Julian Skrzyp rozumie w węższym znaczeniu: „badania środowiska geograficznego pod kątem potrzeb prowadzenia wojny” lub w szerszym: „naukę stosowaną, zajmującą się badaniem geograficznych warunków realizacji celów politycznych przez państwo, w tym prowadzenia wojny”[1].
W przypadku geoekonomii (w literaturze polskiej równolegle używa się także pojęcia geoekonomika, kalki z języka rosyjskiego) jej zwolennicy są przekonani o tak daleko idącej deprecjacji obszaru polityczno-militarnego w relacjach międzynarodowych, tak że kluczowe znaczenie przywiązują do relacji ekonomicznych, rozpatrywanych w skali globalnej w ujęciu ponadnarodowym. Za geoekonomię uważa się związek przestrzeni, polityki i gospodarki. Funkcjonowanie państw (ośrodków siły) w kategoriach geoekonomicznych powinno być zatem nastawione na zapewnienie jej międzynarodowej konkurencyjności oraz dostępu do światowych rynków inwestycyjnych i eksportowych. Istotne znaczenie w geoekonomii mają wszelkiego rodzaju instrumenty służące pomiarowi siły ekonomicznej państw lub ich zgrupowań[2].
Termin geohistoria wprowadził do nauki francuski historyk Fernand Braudel, przedstawiciel Szkoły Annales (w oryg. géohistorie). Był to skutek wprowadzenia przez niego własnego podziału czasu na trzy kategorie: czasu krótkiego trwania, obejmującego wydarzenia bieżące („historia wydarzeniowa”), czasu średniego trwania, cyklicznego, odnoszącego się głównie do cykli gospodarczych oraz czasu długiego trwania (w oryg. longue durée) obejmującego okres nawet kilkuset lat, pozwalającego analizować rozwój cywilizacji. Wprowadzony termin „geohistoria” odnosił się w teorii Braudela do okresu długiego trwania. Pozwalał używać metod i spojrzenia badawczego charakterystycznych dla geopolityki do analizowania procesów historycznych[3].
Warto wspomnieć także o pojęciach astropolityki, astrostrategii i geokultury. Astropolityka i astrostrategia jako autonomiczne dziedziny badań i myśli politycznej pojawiły się w drugiej połowie XX wieku na skutek wyścigu zbrojeń i pierwszych lotów załogowych w przestrzeń kosmiczną. Sama jednak astropolityka rozpoczęła dopiero swój rozkwit na początku XXI wieku. Sam termin „astropolityki” rozpowszechnił na Zachodzie Everett C. Dolman, wprowadzając termin Astropolitik, jako analogię do niemieckiego pojęcia Geopolitik, a także będąc w 2003 r. współzałożycielem czasopisma „Astropolityka” (w oryg. Astropolitics)[4]. Obszar badawczy astropolityki i astrostrategii koncentruje się na możliwościach politycznego i militarnego wykorzystania przestrzeni kosmicznej[5].
W coraz popularniejszym pojęciu będącym pochodną geopolityki jakim jest termin geokultura. Na Zachodzie jednym z najpopularniejszych badaczy stosujących szeroko to pojęcie jest Immanuela Wallerstein. W Rosji badaczem wartym odnotowania jest Wiaczesław Kuzniecow i środowisko rosyjskiego czasopisma „Bezpieczeństwo Eurazji” (ros. Biezopasnost’ Jewrazji). Poprzez geokulturę Kuzniecow rozumie globalną sferę działalności człowieka, narodów i państw w obszarze kultury, która jest instrumentem formułowania określonych celów i interesów politycznych i cywilizacyjnych[6].
- ↑ J. Skrzyp, Geostrategiczne położenie Polski, Warszawa 1998, s. 6.
- ↑ E. Haliżak, Geoekonomika – nowy wymiar bezpieczeństwa narodowego Polski, [w:] E. Haliżak (red.), Bezpieczeństwo narodowe Polski: geopolityczne i geoekonomiczne uwarunkowania, Toruń 1995, s. 33; P. Górski, J. Płaczek, Korelacja siły gospodarczej i militarnej w państwach Sojuszu Północnoatlantyckiego, [w:] J. Gryz (red.), Bezpieczeństwo w stosunkach transatlantyckich, Toruń 2008, s. 102-103, 120-126.
- ↑ C. Bobińska, Czas i przestrzeń Fernanda Braudela. „Historyka. Studia Metodologiczne” 1987, t. XVII, s. 31-32; L. Moczulski, Geopolityka. Potęga…, op. cit., s. 76-77; F. Braudel, Historia i trwanie, Warszawa 1971, s. 46-65. Por. F. Braudel, Gramatyka cywilizacji, Warszawa 2006; F. Braudela, Historia i trwanie, Warszawa 1971, Y. Lacoste, Dictionnaire de géopolitique, Paris 1995, s. 672 (hasło: géohistoire).
- ↑ E. C. Dolman, Astropolitik: Classical Geopolitics in the Space Age, London 2002. E. C. Dolman, Geostrategy in the Space Age: an astropolitical analysis, “Journal of Strategic Studies” 1999, Vol. 22, Issue 2-3, p. 83-106; E. C. Dolman, J. B. Scheldon, Editorial, „Astropolitics” 2003, Vol. 1, Issue 1, p. 1-3; J. Potulski, Wprowadzenie do geopolityki, Gdańsk 2010, s. 279-291.
- ↑ L. Sykulski, Geopolityka. Słownik terminologiczny, Warszawa 2009, s. 7 (terminy: astropolityka i astrostrategia).
- ↑ W. Kuzniecow, Geokultura. Osnowy geokulturnoj dinamiki biezopasnost’i w mirie XXI: Kul’tura-siet’, Moskwa 2003, s. 7-9, 579. Por. W. Kuzniecow, Socjiologija biezopasnost’i. Uczebnik, Moskwa 2003, s. 330-331.
