Historja królów elekcyjnych/Władysław IV
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Autor | |
| Tytuł | Historja królów elekcyjnych |
| Pochodzenie | Archiwum Wróblewieckie Zeszyt III |
| Wydawca | Karol Wild |
| Data wyd. | 1878 |
| Druk | K. Piller |
| Miejsce wyd. | Lwów |
| Źródło | Skany na Commons |
| Inne | Cały tekst Cały zbiór |
| Indeks stron | |
Nastąpił po tym sejm koronacji, w czasie którego naradzano się o wyprawę moskiewską, ile że Moskwa nie czekając końca przymierza, zbliżyła się do Smoleńska i wtargnięciem do Litwy groziła. Następnie Władysław do Litwy, mianowicie do Smoleńska dążył, poprzedzony od Krzysztofa Radziwiłła, któryby przejście królowi ułatwił. Odstąpili Moskale od oblężenia Smoleńska, owszem sami oblężeni od Władysława w obozie swoim, królowi poddali się [1]. Kazanowski też pomoc moskalom przybywającą za Drohobużem przerżnął i rozproszył. Takowem powodzeniem ośmielony Władysław, Drohobuż i Wiaźmę wziąwszy, zbliżał się do stolicy Moskwy i nieprzyjaciela do proszenia o pokój znaglił, mocą którego car moskiewski zrzekł się prawa do Inflant, Estonii, Kurlandii, Smoleńska, Siewierza i Czernichowa, a Władysław od tytułu i wszelkiej tronu moskiewskiego chęci odstąpił [2].
Pozostała jeszcze od Turczyna napaść z namowy Moskali, (w czasie której Koniecpolski dwukrotnie nieprzyjaciela upokorzył) wkrótce po zawartym z Moskwą pokoju, także nowem przymierzem zakończyła się [3].
Na koniec gotowe już były wojska polskie i szwedzkie do wzajemnych bojów przy upływającym sześcioletniej przerwy wojny czasie, kiedy za pośrednictwem posłów francuskiego i angielskiego przymierze dawniej do sześciu lat zawarte, do dwudziestu sześciu przedłużone zostało. W tymże czasie powiaty Lawemburgski i Bytowski po wygaśnięciu książąt pomorskich, jako lenność do korony wróciły się.
Pojął także Władysław w małżeństwo Renatę Cecylię, córkę cesarza Ferdynanda II [4].
Spokojność krajową, która się zabezpieczona zdawała, przerwały kozackie rozruch. Nadani dość znacznemi swobodami za usługi dla kraju, które przeciw Turkom i Tatarom czynili, z niespokojnością poglądali na wystawienie nowej twierdzy na Kudaku nad Dnieprem, oraz na pobłażanie Władysława panom i starostom, których uciążliwy rząd przykrzył się ludowi. Na uśmierzenie ich buntu udał się ku Korsuniowi z wojskiem Mikołaj Potocki, skąd uciekających z wojskiem doścignął i do pokoju przymusił. Dana wodzowi buntu Pawlukowi czterem przewodnikom obietnica, iż wolno puszczeni będą, zgwałconą na sejmie została, skazano ich na śmierć i obronę nową przeciw kozakom uchwalono. Poszły za tym i nowe z kozakami utarczki, po których pomyślne ze strony polskiej odbytych, dozwolono im powrót do domów, z obietnicą zaradzenia ich żądaniom na przyszłym sejmie.
Rok po śmierci Renaty Cecylii królowej [5],Władysław powtórnie pojął za żonę Ludwikę Marię, księcia mantuańskiego córkę, z Paryża do Polski sprowadzoną przez de Guebriana posła, królowej tytułem zaszczyconą [6]. Tegoż roku publiczną radość powiększyło zwycięstwo Koniecpolskiego nad Tatarami na granice Polski napadającymi, których wódz ten zupełnie rozproszył [7].
Między pokojowemi po tym czasie Władysława sprawami, liczyć można zamysł jego ugody między różnowiercami, którym celem ustanowione były przyjazne rozmowy, „colloquia corelativa” nazwane. Ale takie rozmowy pomyślnego nie przyniosły skutku i każda strona w swojem pozostała mniemaniu. Ustanowił Władysław poczty publiczne na wzór cudzoziemskich, a zniesiono uciążliwy ale starodawny obyczaj przystawiania z miast i miasteczek powód ku wygodzie publicznych ekspedycji. Zygmuntowi, ojcu swemu, wystawił Władysław w Warszawie pamiątkę, na marmurowym słupie posąg wspaniały.
Zamyślał Władysław przed samą śmiercią o wojnie przeciw Turkom, wchodził tym końcem w przymierze z Wenetami, obrawszy nawet obietnicę od papieża i książąt włoskich posiłków pieniężnych, lecz oparły się temu zamysłowi stany na sejmie zgromadzone i nowemi ustawami wolę króla względem traktowania z mocarstwami zagranicznemi ścieśniły.
Śmierć Zygmunta Kazimierza, syna Władysława, własną jego przyśpieszyła, po szesnastoletniem dość chwalebnem panowaniu [8].
W czasie Władysława IV zgonu, powstał bunt kozacki, podniesiony przez Bohdana Chmielnickiego, który gdy poskromić usiłował Szczepan Potocki hetman wielki koronny, wraz z Marcinem Kalinowskim, wojskiem od Kozaków otoczony i pojmany został.
Wetowaniem tej klęski i zaspokojeniem burzy zatrudniały się sejmiki przedkonwokacyjne, także prymas z senatem, trzech wodzów w równą władzą – Władysława na Ostrogu, Mikołaja Ostroroga i Aleksandra Koniecpolskiego [9] przeciw Kozakom wyznaczywszy. Przyłączył się do nich z własnem wojskiem Jeremiasz Wiśniowiecki, wojewoda ruski [10] – dwa razy wprzód Kozakom pomyślny dając odpór. Połączeni wodzowie, w chęci uprzedzenia bitwą Chmielnickiego, nim by się z Tatarami połączył, ku Białocerkwi zbliżyli się, ale wnet opuszczając zamysł zbawienny, nagłą przerażeni trwogą, a co pewniejsza, nieładem z rządu nad wojskiem o kilku wodzach pochodzącym, cofnęli się ku Konstantynowi, gdzie bez potyczki porzucili
- ↑ Str. 54. [Zeszytu III „Archiwum Wróblewieckiego”] Król wyruszył zaraz po ukończeniu sejmu z Warszawy na Litwę. [Objaśnienie: St. Kunasiewicza.]
- ↑ Str. 54. [Zeszytu III „Archiwum Wróblewieckiego”] Rokowania o pokój rozpoczęte 16[-te]go kwietnia, skończyły się 27 maja r. 1634. [Objaśnienie: St. Kunasiewicza.]
- ↑ Str. 54. [Zeszytu III „Archiwum Wróblewieckiego”] W październiku 1634 roku. [Objaśnienie: St. Kunasiewicza.]
- ↑ Str. 55. [Zeszytu III „Archiwum Wróblewieckiego”] W wrześniu 1637 roku, (po wzięciu ślubu przez prokurację) przyjął król Renatę Cecylię w Krakowie, gdzie ją ukoronowano. [Objaśnienie: St. Kunasiewicza.] [Przez prokurację - spolszczenie łacińskiego zwrotu per procura, w tym wypadku oznacza: przez zastępującego króla Władysława na ceremonii pełnomocnika.]
- ↑ Str. 55. [Zeszytu III „Archiwum Wróblewieckiego”] Zmarłej 24 marca 1644 roku. [Objaśnienie: St. Kunasiewicza.]
- ↑ Str. 55. [Zeszytu III „Archiwum Wróblewieckiego”] Ludwika Maria Gonzaga, była córką ks. Karola z linii Gonzagów osiadłej we Francji na księstwach Kleve, Newers i Retel. Urodziła się r. 1611, miała zatem idąc za Władysława lat 33. [Objaśnienie: St. Kunasiewicza.]
- ↑ Str. 55. [Zeszytu III „Archiwum Wróblewieckiego”] Pod Ochmatowem. [Objaśnienie: St. Kunasiewicza.]
- ↑ Str. 56. [Zeszytu III „Archiwum Wróblewieckiego”] Umarł 20go maja 1648 r. w Mereczu. [Objaśnienie: St. Kunasiewicza.]
- ↑ Str. 57. [Zeszytu III „Archiwum Wróblewieckiego”] Rada senatu, zwoławszy sejm konwokacyjny na dzień 16 lipca i odrzuciwszy najzdolniejszego do pobicia Kozaczyzny Wiśniowieckiego ustanowiła w zastępstwie hetmanów trzech regimentarzy: starego i pokojowo usposobionego księcia na Ostyrogu i Zasławiu, niedoświadczonego Aleksandra Koniecpolskiego i statystę raczej aniżeli wojownika Mikołaja Ostroroga. To też opinia publiczna nazwała pierwszego pierzyną, drugiego dzieciną, trzeciego łaciną. [Objaśnienie: St. Kunasiewicza.]
- ↑ Str. 57. [Zeszytu III „Archiwum Wróblewieckiego”] W 6000 ludzi. [Objaśnienie: St. Kunasiewicza.]
