Lekarz Mikołaj z Polski/6
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Autor | |
| Tytuł | Lekarz Mikołaj z Polski |
| Podtytuł | nowoodkryty pisarz łaciński XIII wieku |
| Część | 6. Krakowski rękopis medyczny Mikołaja Polaka |
| Wydawca | Akademia Umiejętności |
| Data wyd. | 1919 |
| Druk | Drukarnia Uniwersytetu Jagiellońskiego |
| Miejsce wyd. | Kraków |
| Źródło | skany na Commons |
| Inne | Cały tekst |
| Indeks stron | |
Katalog rękopisów Bibljoteki Jagiellońskiej w Krakowie Wład. Wisłockiego wymienia (t. I, str. 230) rkp nr. 778 (DD II, 34), papierowy, z początku XV wieku, folio, pisany różnemi rękami a zawierający między innemi na kartach 5–12 „Tractatus Nicolai De modo medendi“. Traktat ten mieści na końcu notatkę: „Explicit Modus medendi Nicolai vel Stephani, secundum aliquos tamen verius Nicolai Poloni“. W tymże rękopisie znajduje się na kartach 65–72 „Scriptum super Antidotarium Nicolai a quodam Salernitano vel Salerno factum in Montepessulano“ etc. Na kartach 105–124 tegoż rękopisu znajduje się dalej „Nicolai Falcutii Antidotarium, „liber ex multorum Antidotariis compilatus“. Ponieważ i inne pisma tego rękopisu mają związek z Montpellier, np. zawarty na kartach 13–14 „Thesaurus pauperum in Preclaro Studio Montipessulani compilatus“, nasuwało się pytanie, czy który z traktatów zachowanych tu pod imieniem Mikołaja nie pochodzi od naszego dominikana. Rkp krakowski zbadał na moją prośbę z koleżeńską gotowością prof. Tadeusz Sinko, za co mu niniejszem składam gorące podziękowanie. Traktat Mikołaja De modo medendi zajmuje się głównie środkami przeczyszczającemi. Podstawą leczenia jest według prof. Sinki, który przeczytał cały traktat, patologja humorów czyli soków. Jestto medycyna urzędowa, którą dominikan Mikołaj zwalczał, a zatem traktat De modo medendi rkpsu krakowskiego nie pochodzi od dominikana Mikołaja. Zaburzenia soków autor jego usuwa dissolvendo, attrahendo, expellendo. Składnikami środków przeczyszczających są, jak w całej medycynie starożytnej, gumy (żywice), zioła i nasiona[1].
Traktat Antidotarium Nicolai Falcutii (fol. 105 nn.) zaczyna się od zdania:
„Aliquando Nicolaus rogatus a quibusdam in practicam studere volentibus, ut eos recto ordine modum conficiendi et dispensandi (doceret) et eis in eam doctrinam accedere (permitteret)..., ut de singulis usualium medicinarum unam libram vel duas vel plures conficere scireut, vel quantum de unoquoque genere gummarum, herbarum, seminum inter omnes medicinas acciperent, talem eis tradidit doctrinam, secundum quam est praeceptum per omnes doses more apothecarum“ etc.
I te recepty nie pochodzą od dominikana.
Trzecie pismo: „Scriptum super Antidotarium Nicolai a quodam Salernitano vel Salerno factum in Montepessulano“ zawiera takie same recepty, a więc również nie pochodzi od naszego Mikołaja.
W rezultacie rkp krakowski nie zawiera żadnego pisma dominikana Mikołaja.
Rzeczą historyków medycyny będzie oznaczyć, któremu z Mikołajów należy owe pisma przypisać. (Kośmiński, Słownik lekarzów pod: Mikołaj Polak przypisuje je osobnemu Mikołajowi; zaczerpnął on wiadomość o traktatach rkpsu krakowskiego ze spisu treści u Wisłockiego)
- ↑ Tytuły rozdziałów traktatu brzmią:
De praeparatione pocionandorum. De danda medicina sanis et aegris. De signia, quibus cognoscitur, quis humorum sit purgandus aut superhabundat. Quae medicinae quos purgant hamores. De dista et custodia in medicina componenda (?). De catarticis dandis secundum diversitatem temporum et regionum. De preparatione loci, ubi accipienda est medicina. Quae medicina in sompaiis, quae in vigiliis danda est. Si durus sit ad purgandum, qui purgatur. De delicatis medicinam percipere nequeuntibus. De diversitate farmaciae secundum diversitatem aetatum. De diversitate compositionis. De quantitate medicinae. De dura et liquida medicina quibus est danda. De simptomatibus querencium pocionatum. De siti in pocionatibus. De periculis, quae accidunt pacionatis, si biberunt. De bis, qui nequeunt assellare (?) (może: anbelaro? St. Witk). accepta medicina. De medicina, quae non ducit, quantum debet. De medicina si nimium duxerit. De dyssenteria ex potacions. De debilitate pocionati. De tenaemon exposicione. De vomitu. De spasmo et nimia evacuacione medicine.
