Literae confirmationis articulorum Henrico Regi antea oblatorum
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Autor | |
| Tytuł | Volumina Legum. Tom II |
| Podtytuł | Literae confirmationis articulorum Henrico Regi antea oblatorum |
| Wydawca | Jozafat Ohryzko |
| Data powstania | 20 maja 1573 |
| Data wyd. | 1859 |
| Miejsce wyd. | Petersburg |
| Źródło | skany na Commons |
| Indeks stron | |
 Artykuł w Wikipedii
| |
Significamus universis et singulis, praesentibus et futuris, per Spectabilem et Magnificum, Joannem Tarło de Szczekarzowice, Palatinum Lublinensem, et Capitaneum Pilznensem: ac Magnificos et Generosos, Georgium Mniszek de Magna Kunczyce, Incisorem Regni, ac Sanocensem et Socaliensem Capitaneum, Albertum Starzechowski de Starzechowice, Succamerarium Leopoliensem, Palatinidem Podoliae, Nicolaum Jazlowiecki de Buczacz, Palatinidem Russiae, et Capitaneum Lubaczowiensem, Joannem de Ostrorog, Martinum Lwowski ab Ostrorog, Joannem Plaza de Mstyczow, Georgium Niemsta de Krzczeńcyce, Adamum Gorayski da Goray, Stanislaum Laszcz de Strzemielesz, Stanislaum Pstrokonski: Joannem Beldowski, Joannem Radzieiowski, Oratores ab Ordinibus Regni Poloniae, et Magni Ducatus Lithvaniae, in Transylvaniam ad invitandum Nos ad Regnum missos, oblatos Nobis esse publico nomine articulos, seu leges ab Ordinibus in Electione Henrici Regis de Repub: sancitos, quarum exemplum lingua Polonica, qua sunt perlatae, sequitur.
1. Rady Koronne, Rycerstwo y Stany wszelakie Korony Polskiey, y Litewskiego narodu, także y inszych wszytkich Państw do Korony należących, to sobie u Nas warowali. A My ustawiamy, y za prawa wieczne mieć chcemy, iż za żywota naszego, My y Potomkowie nasi Krolowie Polscy, y ciż Wielkie Xiążęta Litewskie, Ruskie, Pruskie, Mazowieckie, Żmudzkie, Kijowskie, Wołyńskie, Podlaskie, Inflantckie, y innych Państw nie mamy mianować, ani obierać, ani obierania iakiego składać żadnym sposobem, ani kształtem wymyślonym, Krola na Państwo, sukcessora naszego, wsadzać. A to dla tego, aby zawzdy wiecznemi czasy po ześciu naszym, y Potomkow naszych, wolne obieranie Krola zostawało wszem Stanom Koronnym. Dla czego y tytułu Haeredis używać nie mamy, ani Potomkowie nasi Krolowie Polscy.
2. A iż tey zacney Koronie narodu Polskiego, Litewskiego, Ruskiego, Inflantskiego, y innych iest nie mało dissidentes in religione, przestrzegaiąc napotym iakich sedycyi y tumultow, z tey przyczyny rozerwania abo niezgody religyi. Warowali to sobie niektorzy obywatele Koronni Konfederacyą osobliwą, że w tey mierze in causa religionis maią w pokoju bydź zachowani, ktorą My im obiecuiemy trzymać w cale, czasy wiecznemi.
3. A w sprawach Koronnych ktore się dotykać będą osoby naszey y dostoieństwa naszego poselstw do cudzych kraiow wysyłania, y cudzych także poselstw słuchania y odprawowania, woysk iakich abo żołnierzow zbierania abo przyimowania, My y Potomkowie nasi nic zaczynać y czynić nie mamy, bez rady Rad Koronnych oboyga narodu, spraw Seymowi należących niwczym nie wzruszaiąc. A wszakoż te poselstwa ktoreby się Rzeczypospolitey nie dotykały, a mogły bydź wedle ich czasu y potrzeb odprawowane: tedy te mamy y będziem mogli zawsze odprawować, za wiadomością Panow Rad Koronnych oboyga narodu, ktorzy przy Nas mieszkać będą.
4. O woynie albo ruszeniu pospolitym, nic zaczynać nie mamy, mimo pozwolenie Seymowe wszech Stanow, ani za granice Koronne oboyga narodu Rycerstwa Koronnego woiennym obyczaiem wywodzić żadnym sposobem, ani prośbą naszą Krolewską, ani płaceniem piąci grzywien super hastam, My, y Potomkowie nasi Krolowie Polscy, nie mamy, y słowem naszym Krolewskim przyrzekamy. Wszakże ieślibyśmy za uchwałą Seymową ruszenie pospolite uczynili, iednak nie dłużey mamy dzierżeć poddanych naszych na mieyscu, tam kędy im wiciami ostatecznymi, to iest, listy woiennymi, czas y miejsce, oznaczemy, iedno dwie niedzieli. A ieślibyśmy za pozwoleniem wszech Stanow, za granice poddane swe wywieść chcieli, a oni Nam tego dobrowolnie dozwolili: tedy na każdego zosobna iezdnego, żadney osoby nie wyimuiąc, także y szlachcica pieszego woynę służyć powinnego, powinniśmy im dać niż się z granic ruszemy po piąci grzywien, a nie mamy ich dłużey trzymać na żołdzie tych piąci grzywien, iedno ćwierć roku. Rozdziału żadnego na części woysk, tak wielkiego iako y małego, nie czyniąc między nimi. A ieślibyśmy ich do dwu niedziel nie ruszyli za granice, tedy przy Nas dłużey trwać nie będą powinni. A czasu woyny będziemy potrzeby wszytkie kosztem swym odprawować, iako działa, prochy, puszkarze, draby, y straż wszelaką.
5. Granice Koronne oboyga narodu, y wszystkich Państw do Korony należących, od wtargnienia nieprzyiaciela wszelakiego, obroną opatrować nakładem naszym mamy, y powinni będziemy, y Potomkowie nasi, zostawuiąc kwartę w mocy wedle statutu Polskiego.
6. Często się też to przytrafiać może, iż między tak wielą Senatorow, sentencye, zdania, y rozumienia bydź mogą rożne, a nie na wszem zawzdy zgodne w sprawach wszelakich: przeto My y potomkowie nasi, władzą swą nic konkludować nie mamy, ale się co napilniey starać, abyśmy wszytkie do iedney sentencyi przywieść mogli, uważaiąc wszytkie wywody ich, ktoreby się z prawem, wolnościami pospolitemi, y z więtszym pożytkiem Rzeczyposp: pokazowały, a ktoreby wolnościom, prawom, y swobodom wszystkim Państwom nadanym, przeciwne nie były. A ieślibyśmy ich do iedney a zgodney sentencyi przywieść nie mogli, tedy przy tych konkluzya nasza zostawać ma, ktorzyby się nabliżey ku wolnościom, prawom a zwyczaiom, wedle praw każdey Ziemie, y dobremu R. P. skłaniali, okrom spraw Seymowych, ktore się zwykłym obyczaiem, z wiadomością y przyzwoleniem wszech Stanow odprawować maią. Gdyż to iest rzecz pewna y doświadczona, iż sama iedna Osoba Krolewska, u tak wielkich Państw tego Krolestwa, wszytkim sprawom zdołać nie może, zaczymby y w nierząd, u w niebespieczeństwo Korona wpaść mogła. Przeto ustawiamy, y za wieczne prawo mieć chcemy, aby każdego Seymu Walnego naznaczeni y mianowani byli z Rad Koronnych osob szesnaście, tak z Polski iako y z Litwy, y innych Państw do Korony należących, z wiadomością wszech Stanow, ku innym urzędnikom Koronnym Polskim y Litewskim, ktorzyby przy Nas ustawicznie byli, przestrzegaiąc osoby y dostoieństwa naszego, wolności pospolitey, bez ktorych rady y wiadomości nic My y potomkowie nasi, czynić nie mamy, ani będziemy mogli w sprawach potoczych (nie wzruszaiąc nic Seymowych.) A ci Panowie będą powinni przestrzegać, aby we wszystkich sprawach nic się nie działo contra dignitatem nostram, y przeciw prawu pospolitemu: z czego potym będą powinni respondować na Sejmie Walnym blisko przyszłym. A wszakże każdemu z Panow Rad Senatorow, przyiechać do Nas ilekroć ktory raczy, y obecnie mieszkać, wolno ma bydź, y do tey sprawy, y do każdey inney, iako Rady przypuszczamy, y o wszystkim radzić y wiedzieć powinni będą: także ci Deputaci nic przed żadnym z nich mieć nie będą więcey, okrom tego, iż iuż oni do czasu swego obecnie powinni będą mieszkać przy Nas. Nie zaniechywaiąc obyczaiu starego, opisowania listy naszemi ad Consiliarios absentes, gdy się co takiego trafi: naznaczenie tych Senatorow na Seymie ma bydź zaraz osob 16, na każde pułroka osob 4 ieden z Biskupow, ieden z Woiewod, a dwa z Kasztellanow, a maią iść koleią iako w Radzie siedzą. A ieśliby ktory w swey koleiey zostać niechciał, albo per aliquod legale impedimentum nie mogł, aby sie zaraz temże na Seymie opowiedział, a inszy ex ordine na iego mieysce necessario naznaczony był: a ci maią mieć opatrzenie ze skarbu naszego, y potomkow naszych. Biskupi z Ruskich kraiow, y inni świeckiego stanu Senatorowie, każdy na swe pułroka po piąci set złotych, A panowie duchowni kraiow Polskich tego nie potrzebuią, gdyż są dobrze opatrzeni.
7. Seym Walny Koronny we dwie lecie nadaley ma bydź składan, a gdzieby tego była pilna a gwałtowna potrzeba Rzeczyposp: tedy za radą Panow Rad oboyga Państwa, iako czas y potrzeba Rzeczyposp: przynosić będzie, powinni go składać będziemy. A dłużey go dzierżeć nie mamy, nadaley do sześci niedziel: a przed takowemi Seymy w Polszcze wedle zwyczaiu, a w Litwie wedle Statutu Wielkiego Xięstwa Litewskiego, Seymiki Powiatowe bydź maią, iako w Kole, y w Korczynie, Seymik Głowny bywa, także w Litwie w Wołkowisku Głowny Seymik bydź ma. Na ktore Seymiki przez Posły swe, potrzeby przypadłe zwykłym obyczaiem oznaymiać mamy.
8. Obiecuiem też słowem naszym Krolewskim, iż My y Potomkowie nasi, sygnetu żadnego używać nie mamy, ani pieczęci osobney w sprawach Rzeczypospolitey należących, tam intra quam extra Regnum, iedno Koronnych pieczęci, ktore przy Kanclerzach y Podkanclerzach są, tak Polskich, iako y Litewskich.
9. Urzędy Koronne oboyga narodu w cale zachowane bydź maią, także y Dworskich urzędow umnieyszać y zatłumiać nie mamy, ale owszem ludziom statecznym, godnym, y zasłużonym, oboyga narodu, a nie obcym, gdybykolwiek wakowały, powinni będziem dawać.
10. Aby wątpliwość żadna około gruntow szlacheckich nie była, wolne zawzdy ze wszemi pożytkami ktoreby się kolwiek na ich grunciech pokazowały; też y kruszcze wszelakie, y okna solne, zostawać maią: a My y Potomkowie nasi, przekazywać im nie mamy, czasy wiecznemi, wolnego używania.
11. Także obiecuiemy iż wykładow nie przypuścimy, ani wywodow żadnych z prawa obcego, ani daniny z Przodkow naszych dobr prawem dziedzicznym nadanych, aby miały bydź za lenna poczytane, tylko na ktorychby stało mianowicie, że są nadane jure feudali.
12. Starostowie pogranicznych y sądowych zamkow, y miast głownych, także y miasta głowne ktore Starostow nie maią, przysięgać Krolowi y Krolestwu maią, iż tempore Interregni, zamkow y miast, spuszczać nie maią ku szkodzie Rzeczypospolitey nikomu inszemu, iedno Krolowi wolnie za zezwoleniem wszech obranemu, y koronowanemu, pod utraceniem poczciwości, gardła, y maiętności.
13. Korona Krolestwa Polskiego, ma być w skarbie Koronnym w Krakowie chowana, przez Pana Podskarbiego Koronnego, za pieczęciami y kluczami Senatorów tych, to iest: Kasztellana Krakowskiego, Woiewodę Krakowskiego, Poznańskiego, Wileńskiego, Sęndomirskiego, Kaliskiego y Trockiego; ktorzy iey otwarzać nie maią, iedno za zezwoleniem spolnym wszech Rad Koronnych, y Stanow. A wszakoż niebytność ktorego z nich, prze chorobę, abo inne legale impedimentum przekazać nie ma spolnego zezwolenia: owszem absens, za obwieszczeniem innych Senatorow, powinien tamże klucz swoy do innych kolegow przesłać. A ieśliby ktorego śmierć zaszła, tedy inni kolegowie praesentes moc maią zamek iego otworzyć, y pieczęć odeprzeć.
14. Sprawiedliwość pospolitą sądową niektore kraie Korony Polskiey sobie zwoliły, zdeymuiąc ią z osoby naszey, czego My im dozwalamy, y hamować nie mamy, z tym dokładem, że innym ktorzyby chcieli także u siebie postanowić, wolno bydź ma zawzdy: a poprawa iey ma bydź wolna za spolnym ich dozwoleniem. Y ieśliby się im zdało zasię ią na osobę naszę Krolewską włożyć, tedy ią powinni będziem na się przyiąć, My y Potomkowie nasi. Także też Panowie, Rady wszystkie, y Stany Wielkiego Xięstwa Litewskiego, y Ziem, Wołyńskiey, Kijowskiey, Bracławskiey, ktore się prawem Litewskim sądzą, to tymże sposobem postanowili, iż do Seymu przyszłego na Koronacyą naszę złożonego, praw swych poprawić, y obyczay sprawiedliwości między sobą postanowić maią. A iako oni między sobą postanowią, y na co się większa część tych, ktorzy się prawem Litewskim sądzą, zgodzi, to My wszystko przy Koronacyi naszey poprzysiądz powinni będziemy, y na potem także praw swych y sądów poprawować im będzie wolno zawzdy.
15. Osobliwie to waruiemy, iż podatkow, ani poborow żadnych na imionach naszych Krolewskich, y Rad Duchownych, także ceł nowych na miastach naszych w Polszcze y w Litwie, y we wszytkich Ziemiach do Korony należących, składać y postanawiać nie mamy, bez dozwolenia wszech Stanow na Seymie Walnym. Ani też monopolia rzeczy tych, które z Państw Koronnych, tak Polskich jako Litewskich pochodzą, ustawiać dopuścić nie mamy.
16. A iż na małżeństwie naszym wiele R. P. należy, tedy obiecuiemy, y przyrzekamy za się y za Potomki nasze Krole Polskie, nigdy nic nie stanowić, ani przed się brać, około małżeństw naszych, mimo wiadomość y przyzwolenie Rad Koronnych oboyga narodu. A okrom takowych przyczyn ktore pismem y słowem Bożym są wyrażone, żadnych okazyi do niemieszkania powinnego w małżeństwie, abo do rozwodu, szukać sobie nie będziemy.
17. Kondycye wszytkie przez Posły nasze imieniem naszym podane y umocnione, wypełnić wszytkie powinni będziemy, y słowem naszym przyrzekamy to wszytko, y coby iednokolwiek ieszcze wolności praw swych Stany Koronne oboyga narodu Nam przy Koronacyi podali, przyimuiemy, y przyiąć mamy, poprzysiądz, utwierdzić, y na potomne czasy mocno trzymać, wypełniać powinni iesteśmy, y obiecuiemy, pod wiarą y przysięgą naszą, słowem naszym przyrzekamy, utwierdzamy, na wieczne czasy. A ieślibyśmy (czego Boże uchoway) co przeciw prawom, wolnościom, artykułom, kondycyom wykroczyli, abo czego nie wypełnili: tedy obywatele Koronne oboyga narodu, od posłuszeństwa y wiary Nam powinney, wolne czyniemy.
18. Stanowiono y pisano to wszystko przez Rady Koronne oboyga narodu, Rycerstwo y Stany wszech Państw do Korony należących, na Seymie pospolitym Electionis pod Warszawą przy wsi Kamionney, dnia dwudziestego maia, roku Bożego, tysiącnego, pięćsetnego siedmdziesiątego trzeciego.
Quos quidem articulos seu leges, in omnibus earum punctis et conditionibus approbandas, roborandas, et confirmandas duximus, approbamusque, roboramus, et confirmamus per praesentes literas nostras: decernentes eas perpetuae, indubiae, ac inviolabilis firmitatis robur obtinere debere, promittentesque, sub juramento, illas in praedictis omnibus earum punctis et conditionibus, sine ulla excusatione et exceptione, firmiter, inconcusse, et inviolabiliter tenere, observare, adimplere, et exequi, et teneri, observari, adimpleri et exequi facere. Praeterea promittimus, si ultra has leges, seu articulos suprascriptos Ordines, aliquas alias de Republ: in Conventu Regni Andreioviae, vel Cracoviae, circa Coronationem nostram sancient, et Nobis offerent, approbare, roborare et confirmare, exequique, ac adimplere sine ulla exceptione. Dantes potestatem insuper Cancellario et Vice Cancellario Regni, pro tempore existentibus, ut postquam, Deo favente, feliciter in Regnum Poloniae venerimus, hanc eorundem articulorum, seu legum confirmationem, ac confirmationem de facto articulorum et legum, quae ante Coronationem nostram, Andreioviae vel Cracoviae sancientur, sub sigillo Regni Poloniae, Ordinibus, Terris, ac subditis nostris, qui eam requirent, non expectato alio mandato nostro, uterque vel alter eorum extradat, non obstante ulla exceptione, seu quovis in contrarium mandato. Quod vero ad articulum inter caeteros in conventu Electionis Henrici Regis latum, de matrimonijs Regum attinet: cum jam sit constitutum, postulantibus, nostris Oratoribus, de matrimonio nostro cum Serenissima Principe Anna Serenissimi olim Principis Domini Sigismundi Augusti Sorore, id quod hac de re jam constitutum est, et inter caeteras conditiones oblati Regni Nobis propositum, voluntarie et libenter, bona fide adimplere pollicemur. In cujus rei fidem literas hasce manu nostra subscripsimus, sigillumque nostrum quoad praesens in Transylvania utimur ijs appendi jussimus. Actum et datum in summo templo civitatis nostrae Maggyes, sub ipsis Comitijs Generalibus, octava mensis Februarij, anno Domini, millesimo, quingentesimo, septuagesimo sexto. Praesentibus Spectabilibus, Magnificis, Generosis ac Egregijs, Joanne Tarło de Szczekarzowice, Palatino Lublinensi, et Capitaneo Pilznensi, Georgio Mniszech de Magna Kończyce Incisore Regni, ac Sanocensi et Sokaliensi Capitaneo, Alberto Starzechowski de Starzechowice, Succamerario Leopoliensi, Palatinida Podoliae. Nicolao Jazłowiecki de Buczacz, Palatinida Russiae, et Capitaneo Lubaczoviensi. Joanne de Ostrorog, Martino Lwowski ab Ostrorog, Joanne Płaza de Mstyczow, Georgio Niemsta de Krzeczencyce, Adamo Gorayski de Goray, Stanislao Łaszcz de Strzemielec, Stanislao Pstrokonski, Joanne Beldowski, Joanne Radzieiowski, Oratoribus Regni Poloniae. Item Spectabilibus, Magnificis, Generosis, Domino Christophoro Bathori de Sumlio, Comite perpetuo Comitatus Biorien: Fratre nostro observan. Christophoro Hagemas de Beregzo, Comite perpetuo Comitatus Zołnok mediocris, etc. Stephano Bathori juniori de Sumlio, et Nepote nostro, Samuele a Zborow, aulae nostrae familiari, Valentino Teorego de Eminig, Comite perpetuo Comitatus Huniad: ac aulae nostrae familiari: Georgio Bamfy, Lozoncy Capitaneo, aulae nostrae familiarium, et Consiliario nostro; Ladislao Geflaffy de Ratoth Consiliario nostro, Alexandro Kendy de Lona, Consiliario nostro, Ladislao Chaki Karetzeg, Stephano Tompa Bano nostro, districtuum Karansebes et Lugas: Volphango Bomfi, Comite Comitatus Dobocen: Balthasaro Iakchi de Kusaly, aulae nostrae familiari: Francisco Kendy de Ratnot, Comite Comitatus de Kikeleo: Stephano Apaffi, Praefecto arcis nostrae Fogaras: Volphango Bethlen, Blasio Kamoty, et Thoma Thorni, aulae nostrae familiaribus: Nicolao de Visselen, Emerico Suliog de Zopor, Magistris, Protonorarijs nostris: Gabriele Vites, Comite Comitatus Torden: Gabriele Peokri de Petrovinia, Nicolao Valkai, Gabriele Chaki de Palota, Georgio Vas de Czegie, et Joanne Cheffei de Nozali, Comitibus Comitatus Kolosien. Michaele Kornis de Erdeo, Zentigeorgij Comite fodinae nostrae salium Siculicalium: Francisco et Emerico Lazar, Judicibus Regijs, Sedis nostrae Siculicalis Maros: Volphango Kornis de Zentphal, et Michaele Petki, Sedis Siculicalis, Udvarseli, Judicibus Regijs: Augustino Heiduig, Regio Judice Cibinien: Proceribus, Dignitarijs, Officialibus, ac Nobilibus Poloniae et Transylvaniae, et alijs quam plurimis omnium Statuum et Ordinum Regni nostri, Transsilvaniae, et partium Ungariae sibi annexarum, Legatis.
Martinus Berzevicejus, Procancell.
Zobacz też
edytuj
