Matka, kobieta, mająca dzieci, kobieta, jako rodzicielka, macierz;
przen., opiekunka, obronicielka, orędowniczka;
m. a. panna
m. = ksieni, przełożona (w klasztorze); staruszka, kobieta w poważnym wieku; stara żebraczka; wieśniaczka na targu, gospodyni; u zwierząt: samica, która wydała płód; źródło, początek, rozsadnik, gniazdo; roślina, z której ś. bierze sadzonka; stare, główne koryto rzeki; przewodniczący w grze dziecięcej (w palanta, ekstrę i t. p.); część warsztatu stolarskiego; w
bil., główna bila bilardowa;
m. z ojcem = rodzice;
m. męża = świekra;
m. żony = teściowa;
m. ojca a. matki = babka;
M. Boska = Bogarodzica, N. M. Panna (święto
M-i Boskiej); chrzestna
m. = trzymająca do chrztu;
m. przy bierzmowaniu = kobieta, asystująca przy sakramencie bierzmowania;
m. weselna = matka panny młodej;
m. czeladna, gospodna = kobieta utrzymująca gospodę rzemieślniczą, gospodyni; zostać
m-ą = urodzić dziecko; poczuć ś.
m-ą = uczuć pierwszy ruch dziecięcia w żywocie; jak dzieci jednej
m-i = zgodni, kochający ś., podobni do siebie; jaka m., taka córka = córka podobna do matki; za panią
m-ą pacierz = powtarzać za kimś bezmyślnie, nie mieć własnego zdania; jak go
m. rodziła = nagi; od
m-i komu zadawać, w
m-ę kogo łajać = nazywać go bękartem;
zdr. i pieszcz. Mateczka,
Mateńka,
Matunia,
Matuńcia,
Matusia,
Matunieczka,
Matuchna,
Matuś,
Matusieńka,
Matula,
Matuleńka.