Nos, najwydatniejsza część twarzy, między czołem a ustami położona (fig.); narząd węchu i powonienia; u zwierząt: ryj, trąba, pysk; u ptaków: dziób; rynienkowato wyciągnięty brzeg niektórych naczyń, dla łatwiejszego wylewania płynu; zwężony koniec wielu przedmiotów; n. czółna = przód; n. jaja = cieńszy koniec, nosek; n. u buta = zwężony koniec buta w palcach; n. u świecy łojowej = nagorzały koniec knota, który ś. obcina czyli obciera, objaśnia; utrzeć n. komu = upokorzyć go; wietrzyć n-em = węchem śledzić zapach jaki; pod p-em = na górnej wardze; mieć mleko pod n-em = być niedorosłym, młokosem, nie mieć jeszcze wąsów; mówić, mruczeć pod n-em = okazywać niezadowolenie, być krnąbrnym, mówić niewyraźnie; padać na n. = słaniać ś., chwiać ś. ze zmęczenia, z przepicia; za n. kogo wodzić = powodować nim; n. krzywić, n. marszczyć na co, n-em czmychać = okazywać niezadowolenie, kaprysić, grymasić; dać komu n-a a. po n-ie = zawstydzić go, dać mu ostrą wymówkę; dostać a. wziąć po n-ie, a. n-a = otrzymać wymówkę, reprymandę; zadzierać n-a = pysznić ś., wielkiego pana udawać, gardzić innymi; wyżej n-a gębę nosić = piąć ś. nad możność, nad stan; pokazywać komu n-a = lekceważyć, drwić sobie z niego; spuścić albo zwiesić n. a. spuścić n. na kwintę = stracić na minie, upokorzyć ś.; mieć muchy w n-ie = mieć kaprysy, grymasić; wypędzać komu muchy z n-a = karać za grymasy, za upór, grać komu na n-ie = rządzić nim; nie dać sobie grać na n-ie = nie dać powodować sobą; nie wytknąć n-a na dwór = nie wychodzić z domu; wścibiać n. = wtrącać ś.; spotkać ś. n. w n. = zejść ś. z nienacka, jeden naprzeciw drugiego; zamknąć komu drzwi przed n-em = będącego u progu mieszkania nie wpuścić, z kwitkiem kogo odprawić; wziąć, porwać co komu z przed n-a = z rąk wydrzeć, pozbawić kogo jakiej korzyści niespodzianie; mieć co pod n-em = tuż przed sobą; patrzeć swego n-a, pilnować swego n-a = pilnować własnych spraw, nie wtrącać ś. do innych; patrz tego, co masz pod n-em = pilnuj tego, co do ciebie należy; zbliżać co pod n. = trzymać tuż przed sobą, blizko twarzy; mieć dobry n., psi n. = mieć dobry węch, spryt, mieć zdolność, zręczność do poznania, co jest dobrym interesem; miał n. = przewąchał, przeczuł; daje co mu z n-a spadło = czego sam nie potrzebuje, byle co; natarł mu pieprzu w n. = dokuczył mu, dał mu za swoje, pamiętne; mucha mu na n. siadła = jest zadąsany; w n. komu dmuchać = lekceważyć go, traktować go pogardliwie; dostał n-a na trzy łokcie = straszną burę, porządną naganę; przyszedł n. porządny = nagana, upomnienie; odejść, pójść z n-em = zostać złajanym, doznać rozczarowania; pójść komu po n-ie = sprawić komu przykrość; na bok z n-em! = usuń ś.!; nie widzieć dalej, jak koniec swego n-a = być ograniczonym, nierozgarniętym; dalej n-a nie patrzy = jest głupi, nieprzenikliwy,, krótkowidzący; płacić od n-a = od osoby.
Strona w Wikisłowniku
