Mały katechizm doktora Marcina Lutra/całość

>>> Dane tekstu >>>
Autor Marcin Luter
Tytuł Mały katechizm doktora Marcina Lutra
Wydawca Kasa Wdów i Sierot po Pastorach
Data powstania 1529
Data wyd. 1899
Druk A. Gins
Miejsce wyd. Warszawa
Tłumacz Gustaw Manitius, Juliusz Bursche, Wilhelm Piotr Angerstein, Rudolf Gustaw Gundlach, Aleksander Schoeneich
Tytuł orygin. Der Kleine Katechismus
Źródło Skany na commons
Inne Pobierz jako: EPUB  • PDF  • MOBI 
Uwagi Przekład Komisyi Synodalnej
Indeks stron
Artykuł w Wikipedii Artykuł w Wikipedii
Galeria grafik w Wikimedia Commons Galeria grafik w Wikimedia Commons
MAŁY KATECHIZM


Doktora Marcina Lutra.



Przekład Komisyi Synodalnej,



Cena kopiejek 5.


WARSZAWA
NAKŁADEM KASY WDÓW I SIEROT PO PASTORACH.
Skład główny w księgarni W. Mietkego. Elektoralna № 30.

DRUK ALEXANDRA GINSA.
Nowozielna № 47.






PRZEDSŁOWIE.

Do tej pory używano u nas rozmaitych tłómaczeń Małego Katechizmu Lutra, co było rzeczą wielce nieodpowiednią i bałamucącą. Z tego względu synod nasz, na wniosek ks. Manitiusa, generalnego superintendenta, powołał niżej podpisanych księży pastorów do opracowania i ustalenia polskiego tekstu Małego Katechizmu Lutra, którzy, po ukończeniu tej pracy, podają ją w niniejszem wydaniu. Tekst ten odtąd obowiązywać ma w Warszawskim Okręgu Konsystorskim.

Warszawa d. 11 grudnia 1899 roku.

Ks. Gustaw Manitius, Superintendent Generalny.
Ks. Juljusz Bursche, Pastor War., Czł. Konsystorza.
Ks. Wilh. Angerstein, Pastor par. św. Jana w Łodzi.
Ks. Rudolf Gundlach, Pastor par. św. Trójcy w Łodzi.
Ks. Aleksander Schoeneich, Pastor Lubelski.



CZĘŚĆ PIERWSZA.
DZIESIĘĆ PRZYKAZAŃ BOŻYCH,
jak ich w prostocie nauczać powinien ojciec rodziny.
PIERWSZE PRZYKAZANIE.

Jam jest Pan, Bóg twój.

Nie będziesz miał bogów innych obok Mnie.
Co to znaczy?

Powinniśmy Boga nadewszystko bać się, miłować Go i ufać Jemu.

DRUGIE PRZYKAZANIE.
Nie bierz Imienia Pana Boga twego nadaremno; albowiem Pan nie zostawi bez kary tego, który Imię Jego nadaremno bierze.
Co to znaczy?

Powinniśmy Boga bać się i miłować Go, abyśmy na Imię Jego nie klęli, nie przysięgali, nie czarowali, nie kłamali i nie oszukiwali; ale Go we wszelkich potrzebach wzywali, modlili się, chwalili i dziękowali.

TRZECIE PRZYKAZANIE.
Pamiętaj, abyś dzień święty święcił.
Co to znaczy?

Powinniśmy Boga bać się i miłować Go, abyśmy kazaniem i słowem Jego nie pogardzali, ale je święcie zachowywali, chętnie go słuchali i uczyli się.

CZWARTE PRZYKAZANIE.
Czcij ojca twego i matkę twoją, aby ci się dobrze działo i abyś długo żył na ziemi.
Co to znaczy?

Powinniśmy Boga bać się i miłować Go, abyśmy rodzicami i panami nie pogardzali i nie gniewali ich; ale ich szanowali, służyli im i posłusznymi byli, miłowali ich i poważali.

PIĄTE PRZYKAZANIE.
Nie zabijaj.
Co to znaczy?
Powinniśmy Boga bać się i miłować Go, abyśmy bliźniemu na ciele żadnej szkody ani krzywdy nie wyrządzali; ale mu pomagali i wspierali go we wszelkich potrzebach cielesnych.
SZÓSTE PRZYKAZANIE.
Nie cudzołóż.
Co to znaczy?

Powinniśmy Boga bać się i miłować Go, abyśmy w czystości i skromności żyli, tak w słowach, jak i w uczynkach, i aby się małżonkowie wzajemnie miłowali i szanowali.

SIÓDME PRZYKAZANIE.
Nie kradnij.
Co to znaczy?

Powinniśmy Boga bać się i miłować Go, abyśmy pieniędzy i własności bliźniego nie zabierali, ani fałszywym towarem lub handlem ich sobie nie przywłaszczali; ale do ulepszenia i zachowania jego własności i wyżywienia mu pomagali.

ÓSME PRZYKAZANIE.
Nie mów fałszywego świadectwa przeciw bliźniemu twemu.
Co to znaczy?

Powinniśmy Boga bać się i miłować Go, abyśmy bliźniego fałszywie nie okłamywali, nie zdradzali, nie spotwarzali i nie oczerniali; ale go uniewinniali, dobrze o nim mówili i wszystko ku dobremu zwracali.

DZIEWIĄTE PRZYKAZANIE.
Nie pożądaj domu bliźniego twego.
Co to znaczy?

Powinniśmy Boga bać się i miłować Go, abyśmy na dziedzictwo lub dom bliźniego podstępnie nie nastawali, ani pod pozorem prawa sobie nie przywłaszczali; ale do utrzymania ich pomocnymi i usłużnymi byli.

DZIESIĄTE PRZYKAZANIE.
Nie pożądaj żony, ani sługi, ani bydła, ani żadnej rzeczy bliźniego twego.
Co to znaczy?

Powinniśmy Boga bać się i miłować Go, abyśmy żony, czeladzi i bydła bliźniego nie odstręczali i nie odwodzili; ale nakłaniali do pozostania i wypełniania powinności.

ZAKOŃCZENIE PRZYKAZAŃ.
Co mówi Bóg o tych wszystkich przykazaniach?
On mówi tak: Jam jest Pan, Bóg twój, Bóg żarliwy w miłości, nawiedzający nieprawości ojców tych, którzy Mnie nienawidzą, na dzieciach w trzeciem i czwartem pokoleniu; a czyniący miłosierdzie nad tysiącami tych, którzy Mię miłują i strzegą przykazań Moich.
Co to znaczy?

Bóg grozi karą wszystkim, którzy te przykazania przestępują; powinniśmy więc bać się gniewu Jego i przeciw tym przykazaniom nie postępować. Przyrzeka zaś łaskę i wszystko dobre wszystkim, którzy tych przykazań strzegą; powinniśmy więc miłować Go, ufać Mu i według przykazań Jego chętnie postępować.


CZĘŚĆ DRUGA.
SKŁAD WIARY,
jak go w prostocie nauczać powinien ojciec rodziny.
PIERWSZY ARTYKUŁ.
O STWORZENIU.
Wierzę w Boga Ojca wszechmogącego, stworzyciela nieba i ziemi.
Co to znaczy?

Wierzę, że Bóg stworzył mnie, oraz wszystkie twory, że mi dał ciało i duszę, oczy, uszy i wszystkie członki, rozum i wszystkie zmysły, i dotąd utrzymuje; nadto obdarza mię odzieniem i obuwiem, pokarmem i napojem, domem i gospodarstwem, żoną i dziećmi, rolą i bydłem i wszystkiemi dobrami, tudzież wszystkie potrzeby ciała i życia mego obficie codziennie zaspakaja, od wszelkich niebezpieczeństw chroni i od wszystkiego złego strzeże i zachowuje, a to wszystko jedynie z ojcowskiej, boskiej dobroci i miłosierdzia, bez wszelkiej zasługi i godności mojej: za co Mu dziękować i chwalić Go, służyć Mu i posłusznym być winienem. To jest istotną prawdą!

DRUGI ARTYKUŁ.
O ZBAWIENIU.
Wierzę w Jezusa Chrystusa, Syna Jego jedynego, Pana naszego, który się począł z Ducha Świętego, narodził się z Maryi panny, umęczon pod ponckim Piłatem, ukrzyżowan, umarł i pogrzebion, zstąpił do piekła, trzeciego dnia zmartwychwstał, wstąpił na niebiosa, siedzi na prawicy Boga Ojca wszechmogącego, skąd przyjdzie sądzić żywych i umarłych.
Co to znaczy?
Wierzę, że Jezus Chrystus, prawdziwy Bóg, z Ojca w wieczności zrodzony, i zarazem prawdziwy człowiek, z Maryi panny narodzony, jest moim Panem, który mnie zgubionego i potępionego człowieka wybawił, odkupił i pozyskał od wszelkiego grzechu, od śmierci i władzy szatana, nie złotem, ani srebrem, ale krwią Swoją świętą i drogą, i niewinną męką Swoją i śmiercią, abym był Jego własnością, w Jego królestwie żył pod Nim i Jemu służył w wiecznej sprawiedliwości, niewinności i szczęśliwości, tak, jak On zmartwychwstał, żyje i króluje na wieki. To jest istotną prawdą!
TRZECI ARTYKUŁ.
O POŚWIĘCENIU.
Wierzę w Ducha Świętego, święty Kościół chrześcijański, społeczność świętych, grzechów odpuszczenie, ciała zmartwychwstanie i żywot wieczny. Amen.
Co to znaczy?

Wierzę, że ani przez własny rozum, ani przez siły swoje w Jezusa Chrystusa, Pana mego, uwierzyć, ani z Nim połączyć się nie mogę, ale że mię Duch Święty przez Ewangeliję powołał, darami Swemi oświecił, w prawdziwej wierze poświęcił i utrzymał; tak jak całe chrześcijaństwo na ziemi powołuje, zgromadza, oświeca, poświęca i w prawdziwej, jedynej wierze w Jezusa Chrystusa utrzymuje; w którem to chrześcijaństwie mnie i wszystkim wierzącym codziennie wszystkie grzechy obficie odpuszcza, a dnia sądnego mnie i wszystkich umarłych z martwych wskrzesi i mnie wraz ze wszystkimi wierzącymi da żywot wieczny w Chrystusie. To jest istotną prawdą!




CZĘŚĆ TRZECIA.
OJCZE NASZ,
jak go w prostocie nauczać powinien ojciec rodziny.
WSTĘP.

Ojcze nasz, któryś jest w niebiesiech.

Co to znaczy?

Bóg chce nas tem zachęcić, abyśmy uwierzyli, iż jest prawdziwym Ojcem naszym, a my prawdziwemi dziećmi Jego, żebyśmy śmiele i z wszelką ufnością prosili Go, jak dobre dziatki kochającego ojca.

PIERWSZA PROŚBA.

Święć się Imię Twoje.

Co to znaczy?

Imię Boże jest wprawdzie samo przez się święte, lecz prosimy w tej modlitwie, aby się i wśród nas święciło.

Jak się to dzieje?

Gdy Słowo Boże czysto i wiernie bywa nauczane, a my też święcie, jako dzieci Boże, według niego żyjemy; do czego nam dopomóż, kochany Ojcze w niebiesiech! Kto zaś inaczej naucza i żyje, aniżeli Słowo Boże uczy, ten znieważa wśród nas Imię Boże; od czego zachowaj nas, Ojcze niebieski!

DRUGA PROŚBA.

Przyjdź królestwo Twoje.

Co to znaczy?

Królestwo Boże przychodzi wprawdzie samo przez się i bez prośby naszej, lecz prosimy w tej modlitwie, aby też do nas przyszło.

Jak się to dzieje?

Gdy Ojciec niebieski daje nam Ducha Swego Świętego, tak, iż za łaską Jego Słowu Jego świętemu wierzymy i bogobojnie żyjemy, tu docześnie a tam wiecznie.

TRZECIA PROŚBA.

Bądź wola Twoja jako w niebie tak i na ziemi.

Co to znaczy?

Wola Boża dobra i łaskawa dzieje się wprawdzie i bez prośby naszej, lecz prosimy w tej modlitwie, aby się też wśród nas działa.

Jak się to dzieje?

Gdy Bóg łamie i udaremnia wszelką złą radę i wolę, to jest wolę szatana, świata i ciała naszego, któreby nas od święcenia Imienia Bożego wstrzymywały i królestwu Jego przyjść nie dozwalały; a przeciwnie, gdy nas umacnia i utrzymuje stale w Słowie Swem i w wierze aż do końca życia naszego. To jest wola Jego dobra i łaskawa.

CZWARTA PROŚBA.

Chleba naszego powszedniego daj nam dzisiaj.

Co to znaczy?

Bóg daje chleb powszedni i bez prośby naszej nawet wszystkim złym ludziom, lecz prosimy w tej modlitwie, aby nam to dał uznać i abyśmy z dziękczynieniem przyjmowali chleb nasz powszedni.

Co nazywamy chlebem powszednim?

Wszystko co do wyżywienia ciała i zaspokojenia potrzeb jego należy, jakoto: pokarm, napój, odzienie, obuwie, dom, gospodarstwo, rola, bydło, pieniądze, mienie, pobożne małżeństwo, pobożne dziatki, pobożna czeladź, pobożna i wierna zwierzchność, dobry rząd, dobra pogoda, pokój, zdrowie, obyczajność, uczciwość, dobrzy przyjaciele, wierni sąsiedzi i tym podobne.

PIĄTA PROŚBA.
I odpuść nam nasze winy, jako i my odpuszczamy naszym winowajcom.
Co to znaczy?

Prosimy w tej modlitwie, aby nam Ojciec niebieski nie pamiętał grzechów naszych i dla nich nie odmawiał tego, o co Go prosimy, bośmy tego nie godni, o co prosimy, aniśmy na to nie zasłużyli; lecz aby nam wszystko z łaski dać raczył, gdyż codziennie wiele grzeszymy i tylko na karę zasługujemy. Przeto i my nawzajem serdecznie przebaczać i chętnie dobrze czynić będziemy tym, którzy przeciw nam zawinili.

SZÓSTA PROŚBA.

I nie wódź nas na pokuszenie.

Co to znaczy?

Bóg nikogo wprawdzie nie kusi, lecz prosimy w tej modlitwie, aby nas Bóg raczył ustrzedz i zachować, żeby nas szatan, świat i ciało nasze nie oszukiwały, ani też nie uwiodły w błędną wiarę, rozpacz i inne wielkie sromoty i występki, a gdybyśmy kuszeni byli, abyśmy ostatecznie przemogli i przy zwycięstwie się utrzymali.

SIÓDMA PROŚBA.

Ale nas zbaw ode złego.

Co to znaczy?

Prosimy w tej modlitwie, jako w zebraniu całego pacierza, aby nas Ojciec niebieski wybawił od wszelkiego złego na ciele i na duszy, na majątku i na sławie, a w końcu, gdy przyjdzie ostatnia godzina, aby nas skonem błogosławionym obdarzył i w łasce z tego padołu płaczu do Siebie zabrał do nieba.

ZAKOŃCZENIE.

Albowiem Twoje jest królestwo i moc i chwała na wieki. Amen.

Co znaczy Amen?

Amen znaczy pewność, że prośby te są miłe Ojcu w niebiesiech i będą wysłuchane, gdyż On sam przykazał nam się tak modlić i przyrzekł, że nas wysłucha. Amen, Amen znaczy: tak, tak, niech się tak stanie.

CZĘŚĆ CZWARTA.
SAKRAMENT CHRZTU ŚWIĘTEGO,
jak go w prostocie nauczać powinien ojciec rodziny.
PO PIERWSZE.
Co to jest chrzest?
Chrzest nie jest samą tylko wodą, ale wodą przykazaniem Bożem objętą i ze Słowem Bożem połączoną.
Któreż to jest owo Słowo Boże?

Słowo Pana naszego Jezusa Chrystusa, zapisane w ostatnim rozdziale Mateusza: Idźcie tedy i czyńcie uczniami wszystkie narody, chrzcąc je w Imię Ojca i Syna i Ducha Świętego.

PO DRUGIE.
Co daje i co sprawia chrzest?

Sprawia odpuszczenie grzechów, wybawia od śmierci i dyjabła i daje zbawienie wieczne wszystkim, którzy wierzą w to, co mówią słowa i obietnice Boże.

Któreż to są słowa i obietnice Boże?

Słowo Pana naszego Jezusa Chrystusa, zapisane w ostatnim rozdziale Marka: Kto uwierzy i ochrzci się, zbawiony będzie, ale kto nie uwierzy, będzie potępiony.

PO TRZECIE.
Jak może woda tak wielkie rzeczy czynić?

Woda wprawdzie tego nie czyni, ale Słowo Boże, które jest z wodą i przy wodzie, tudzież wiara, ufająca temu Słowu Bożemu połączonemu z wodą; gdyż bez Słowa Bożego woda jest samą tylko wodą a nie chrztem, lecz połączona ze Słowem Bożem, jest chrztem, to jest wodą życia pełną łaski i kąpielą narodzenia się na nowo w Duchu Świętym, jak Paweł święty mówi w liście do Tytusa, w rozdziale trzecim: Bóg zbawił nas przez omycie odrodzenia i odnowienia Ducha Świętego, którego wylał na nas obficie przez Jezusa Chrystusa, Zbawiciela naszego, abyśmy usprawiedliwieni będąc łaską Jego, stali się dziedzicami według nadziei żywota wiecznego. Wiernać to mowa.

PO CZWARTE.
Co więc znaczy takie chrzczenie wodą?

Znaczy, iż stary Adam w nas przez codzienny żal i pokutę ma być utopiony i umrzeć ze wszystkiemi grzechami i złemi pożądliwościami, a natomiast ma codziennie wynijść i powstawać nowy człowiek, któryby w sprawiedliwości i czystości żył wiecznie przed Bogiem.

Gdzie to jest napisane?

Paweł święty do Rzymian w rozdziale szóstym powiada: Pogrzebieniśmy z Chrystusem przez chrzest w śmierć, abyśmy, jak Chrystus wzbudzony został z martwych przez chwałę Ojca, tak i my w nowości życia chodzili.




CZĘŚĆ PIĄTA.
SAKRAMENT OŁTARZA,
jak go w prostocie nauczać powinien ojciec rodziny.
1. Co to jest sakrament ołtarza?

Jest to prawdziwe ciało i prawdziwa krew Pana naszego Jezusa Chrystusa, pod chlebem i winem, nam chrześcijanom do pożywania i picia przez samego Chrystusa ustanowione.

Gdzie to jest napisane?

Tak piszą święci ewangeliści Mateusz, Marek i Łukasz, oraz Paweł święty:

Pan nasz Jezus Chrystus, tej nocy, której był wydany, wziął chleb i podziękowawszy, łamał i dawał uczniom Swoim, mówiąc: Bierzcie, jedzcie, to jest ciało Moje, które się za was daje. To czyńcie na pamiątkę Moją.
Podobnież, gdy było po wieczerzy, wziął i kielich, a podziękowawszy, dał im mówiąc: Bierzcie i pijcie z niego wszyscy, ten kielich jest to nowy testament we krwi Mojej, która się za was wylewa na odpuszczenie grzechów. To czyńcie, ilekroć pić będziecie, na pamiątkę Moją.
2. Jaki pożytek przynosi takie pożywanie i picie?

To nam pokazują słowa: Za was się daje i wylewa na odpuszczenie grzechów. To jest, że w sakramencie przez te słowa udzielane nam zostaje odpuszczenie grzechów, życie i zbawienie; bo gdzie jest odpuszczenie grzechów, tam też jest życie i zbawienie.

3. Jak może pożywanie i picie ustami tak wielkie rzeczy czynić?

Pożywanie i picie wprawdzie tego nie czynią, lecz te słowa: Za was się daje i wylewa na odpuszczenie grzechów. Albowiem słowa te obok pożywania i picia ustami stanowią główną część sakramentu, i kto tym słowom wierzy, ten ma, co one mówią i opiewają, to jest odpuszczenie grzechów.

4. Kto godnie przyjmuje ten sakrament?
Post i zewnętrzne przygotowanie się jest zaiste pięknym, powierzchownym zwyczajem, lecz ten tylko jest prawdziwie godnym i należycie przygotowanym, kto ma wiarę w te słowa: Za was się daje i wylewa na odpuszczenie grzechów. Kto zaś tym słowom nie wierzy, lub powątpiewa, ten nie jest godnym i nie jest przygotowanym, gdyż owe słowa: Za was wymagają serc prawdziwie wierzących.

CZĘŚĆ POŚREDNIA.
WŁADZA KLUCZÓW i SPOWIEDŹ.
1.WŁADZA KLUCZÓW KRÓLESTWA NIEBIESKIEGO.
Co to jest władza kluczów?

Jest to owa szczególna władza Kościoła, którą Chrystus Pan dał Kościołowi Swemu na ziemi, żeby pokutującym grzesznikom grzechy były odpuszczane, a niepokutującym zatrzymywane, póki nie będą pokutowali.

Gdzie to jest napisane?

Tak pisze święty ewangelista Jan w dwudziestym rozdziale: „Pan Jezus tchnął na uczniów Swoich i rzekł im: Weźmijcie Ducha Świętego, którymkolwiek grzechy odpuścicie, są im odpuszczone, a którymkolwiek zatrzymacie, są zatrzymane.“

Co wyznajesz przez te słowa?

Wierzę, że to, co powołani słudzy Chrystusowi z Jego Boskiego rozkazu z nami czynią, szczególniej, gdy jawnych i niepokutujących grzeszników ze zboru chrześcijańskiego wyłączają, tych zaś, którzy za swe grzechy żałują i chcą się poprawić, rozgrzeszają, że to jest tak ważnem i pewnem i w niebie, jakby nasz Pan Jezus Chrystus sam to uczynił.

2. SPOWIEDŹ.
1. Co to jest spowiedź?

Spowiedź zawiera w sobie dwie części: pierwsza, że się grzechy wyznaje; druga, że się przyjmuje rozgrzeszenie czyli odpuszczenie grzechów od spowiednika, jakby od Boga samego, bez powątpiewania o tem, z mocną wiarą, że przez to rozgrzeszenie odpuszczone są nam grzechy u Boga w niebie.

2. Z których grzechów należy się spowiadać?

Przed Bogiem należy się uznać winnym wszystkich grzechów, i tych, których nie znamy, jak to czynimy w Modlitwie Pańskiej. Przed spowiednikiem zaś należy jedynie te grzechy wyznać, które znamy i w sercu czujemy.

3. Któreż to są?

Oto zastanów się nad powołaniem swojem według dziesięciu przykazań Bożych, czy jesteś ojcem, matką, synem, córką, panem, panią, lub sługą; czyś nie był nieposłusznym, niewiernym, opieszałym; czyś komu nie wyrządził krzywdy słowem lub uczynkiem; czyś nie kradł, czyś czego nie zaniedbał, zmarnował, albo szkody jakiej nie wyrządził?

Następuje spowiedź [1].
Poczem ma powiedzieć spowiednik: Czy wierzysz też, że moje odpuszczenie jest odpuszczeniem Bożem?

Wierzę.

Na to niechaj spowiednik rzecze:

Jak wierzysz, tak niechaj ci się stanie. A ja z rozkazu Pana naszego Jezusa Chrystusa odpuszczam ci grzechy twoje w Imię Ojca i Syna i Ducha Świętego! Amen. Idź w pokoju.

Którzy zaś sumienie mają bardzo obciążone, albo zasmuceni i nawiedzeni są, tych spowiednik należycie z Pisma Świętego pocieszy i do wiary zachęci.
DODATKI DO KATECHIZMU LUTRA.
I. MODLITWY,
jak ich w prostocie nauczać powinien ojciec rodziny.
MODLITWA PORANNA.
Rano, wstawszy z łóżka, przeżegnaj się znakiem krzyża świętego i powiedz:

W Imię Ojca i Syna i Ducha Świętego! Amen.

Następnie, klęcząc albo stojąc, zmów skład wiary i Ojcze nasz. Możesz też zmówić następującą modlitwę:

Dziękuję Ci, Ojcze mój niebieski, przez Jezusa Chrystusa, Syna Twego umiłowanego, żeś mnie tej nocy strzegł od wszelkiej szkody i niebezpieczeństwa, i proszę Cię, racz mnie i dnia dzisiejszego strzedz od grzechów i wszystkiego złego, żeby Ci się wszelkie sprawy i życie moje podobać mogły. W ręce Twoje polecam ciało i duszę i wszystko. Duch Twój Święty niech rządzi mną, anioł Twój niech będzie ze mną, aby zły wróg nie miał żadnej mocy nade mną! Amen.

Potem zmów dziesięć przykazań, zaśpiewaj psalm lub inną jaką pieśń nabożną, do której serce twe jest skłonne, i idź ochoczo do pracy.
MODLITWA WIECZORNA.
Wieczorem, gdy idziesz spać, przeżegnaj się znakiem krzyża świętego i powiedz:

W Imię Ojca i Syna i Ducha Świętego! Amen.

Następnie, klęcząc lub stojąc, zmów skład wiary i Ojcze nasz. Możesz też zmówić następującą modlitwę:

Dziękuję Ci, Ojcze mój niebieski, przez Jezusa Chrystusa, umiłowanego Syna Twego, żeś mnie dnia dzisiejszego strzegł łaskawie, i proszę Cię, racz mi odpuścić wszystkie grzechy moje, których się dopuściłem i któremi Cię obraziłem, i strzeż mnie łaskawie tej nocy. W ręce Twoje polecam ciało i duszę i wszystko. Anioł Twój święty niech będzie ze mną, aby zły wróg nie miał żadnej mocy nade mną. Amen.

Potem idź prędko i radośnie na spoczynek.
MODLITWA PRZED JEDZENIEM.
Dzieci i czeladka mają ze złożonemi rękami skromnie stanąć przy stole i powiedzieć:

Oczy wszystkich w Tobie nadzieję mają, a Ty im dajesz pokarm czasu swego. Otwierasz rękę Twoją a nasycasz wszystko, co żyje, według upodobania Twego.

Potem Ojcze nasz i następującą modlitwę:
Panie Boże, Ojcze niebieski, pobłogosław nas i te dary, które z Twej dobrotliwej łaski pożywamy, przez Jezusa Chrystusa, Pana naszego! Amen.
MODLITWA PO JEDZENIU.
Po jedzeniu mają podobnie skromnie i ze złożonemi rękami powiedzieć:

Wysławiajcież Pana, albowiem jest dobry, albowiem na wieki miłosierdzie Jego, który daje pokarm wszelkiemu ciału. Miłuje Pan tych, którzy się Go boją a którzy ufają w miłosierdzie Jego.

Potem zmów Ojcze nasz i następującą modlitwę:

Dziękujemy Ci, Panie Boże i Ojcze, przez Jezusa Chrystusa, Pana naszego, za wszystkie Twoje dobrodziejstwa, który żyjesz i królujesz na wieki wieków! Amen.

II. PYTANIA
DLA TYCH, KTÓRZY CHCĄ PRZYSTĄPIĆ DO SAKRAMENTU OŁTARZA.
1. Czy wierzysz, że jesteś grzesznikiem?

Tak jest, wierzę, że jestem grzesznikiem.

2. Skądże wiesz, że jesteś grzesznikiem?'

Z dziesięciu przykazań Bożych, których nie wypełniałem.

3. Czy też żałujesz za grzechy?

Tak jest, żałuję, żem przeciwko Bogu zgrzeszył.

4. Na co zasłużyłeś u Boga grzechami swemi?

Na gniew i niełaskę Jego, na śmierć doczesną i wieczne potępienie.

5. Czy masz nadzieję, że będziesz zbawionym?

Tak jest, mam ją.

6. Czemże się pocieszasz?

Umiłowanym moim Panem, Jezusem Chrystusem.

7. Kto jest Chrystus?

Syn Boży, prawdziwy Bóg i człowiek.

3. Wieluż jest Bogów?

Tylko jeden, ale trzy osoby: Ojciec, Syn i Duch Święty.

9. Cóż dla ciebie Chrystus uczynił, że się Nim pocieszasz?

Umarł za mnie i krew Swoją przelał na krzyżu na odpuszczenie grzechów.

10. Czy i Ojciec umarł za ciebie?

Nie, gdyż Ojciec jest tylko Bogiem i Duch Święty także; Syn zaś jest prawdziwym Bogiem i prawdziwym człowiekiem, który za mnie umarł i dla mnie krew Swoją przelał.

11. Skądże wiesz, że Chrystus za ciebie umarł?

Z Ewangelii świętej i ze słów o sakramencie, oraz z ciała i krwi Jego, które jako zapewnienie w sakramencie są mi dane.

12. Jakie to są słowa o sakramencie ołtarza?
Pan nasz Jezus Chrystus, tej nocy, której był wydany, wziął chleb i podziękowawszy, łamał i dawał uczniom Swoim, mówiąc: Bierzcie, jedzcie, to jest ciało Moje, które się za was daje. To czyńcie na pamiątkę Moją. Podobnież, gdy było po wieczerzy, wziął i kielich, a podziękowawszy, dał im mówiąc: Bierzcie i pijcie z niego wszyscy, ten kielich jest to nowy testament we krwi Mojej, która się za was wylewa na odpuszczenie grzechów. To czyńcie, ilekroć pić będziecie, na pamiątkę Moją.
13. Czy wierzysz więc, że w sakramencie jest prawdziwe ciało i prawdziwa krew Chrystusa?

Tak jest, wierzę.

14. Cóż cię skłania do takiej wiary?
Słowo Chrystusa: Bierzcie, jedzcie, to jest ciało Moje; pijcie z niego wszyscy, to jest krew Moja.
15. Co mamy czynić, gdy ciało Jego pożywamy i krew Jego pijemy tym sposobem owo zapewnienie otrzymujemy?

Powinniśmy opowiadać śmierć Jego i przelanie krwi i o tem pamiętać, jak nas nauczył: To czyńcie, ilekroć pić będziecie, na pamiątkę Moją.

16. Dlaczego mamy pamiętać o Jego śmierci i opowiadać ją?

Abyśmy nauczyli się wierzyć, że żadne stworzenie nie mogło zadosyć uczynić za grzechy nasze, tylko Chrystus, prawdziwy Bóg i człowiek; abyśmy nauczyli się lękać grzechów naszych i je za wielkie uważać, i abyśmy się nauczyli radość i pociechę jedynie w Nim znajdować i tym sposobem dla tej wiary zbawieni zostali.

17. Cóż spowodowało Chrystusa Pana, że umarł za twe grzechy i za nie zadość uczynił?

Miłość wielka ku Ojcu Swemu, ku mnie i ku innym grzesznikom, jak o tem jest napisane: Jan 14, 31; Rzym. 5, 8, Gal. 2, 10; Efezów 5, 2.

18. Dlaczego więc chcesz przystąpić do sakramentu?
Abym nauczył się wierzyć, że Chrystus dla grzechów moich z wielkiej miłości ku mnie umarł i abym od Niego się nauczył miłować Boga i bliźniego swego.
19. Co powinno chrześcijanina upominać i pobudzać do częstego przyjmowania sakramentu ołtarza?

Ze strony Bożej ma go pobudzać rozkaz i przyrzeczenie Chrystusa Pana, a potem też własna jego nędza, która go przygniata i z powodu której takie przykazanie, taka zachęta i taka obietnica są dane.

20. Lecz cóż powinien uczynić człowiek, jeżeli takiej nędzy nie czuje, albo też nie łaknie i nie pragnie tego sakramentu?

Dla takiego niema lepszej rady, jak najprzód, żeby zbadał siebie i przekonał się, czy też jeszcze ma ciało i krew, a potem uwierzył, co o tem mówi Pismo Święte: Gal. 5, 17; Rzym. 7, 18. 23. 24.
Powtóre, żeby się obejrzał i przekonał, czy też jeszcze jest na świecie, i żeby pomyślał, że na nim nie zbraknie grzechu i nędzy, jak o tem mówi Pismo Święte: Jan 15, 18—20 i 16, 34; 1 Jana 2, 16 i 5, 19.

Po trzecie, że i on przecież będzie miał dyjabła dokoła siebie, który mu kłamstwem i morderstwami we dnie i w nocy na wewnątrz i na zewnątrz nie da spokoju, jak go Pismo Święte nazywa: Jan 8, 44 i 14, 30; 1 Piotra 5, 8; Efez. 6, 12; 2 Tym. 2, 26.
III. TABLICA DOMOWA,
zawierająca niektóre wyroki Pisma Świętego dla wszystkich świętych powołań i stanów, jak swe obowiązki spełniać mają.

DLA BISKUPÓW, PROBOSZCZÓW I KAZNODZIEI.

Biskup ma być nienaganny, mąż jednej żony, trzeźwy, roztropny, przyzwoity, gościnny, ku nauczaniu zdolny. Nie pijanica wina, nie porywczy, nie chciwy, ale łagodny, nie swarliwy, nie skąpy. Któryby domem swoim dobrze rządził, dziatki trzymał w posłuszeństwie ze wszelką powagą. Nie nowotny, aby, stawszy się nadętym, nie wpadł w potępienie dyjabelskie. (1 Tym. 3, 2—4 i 6).
Trzymający się wiernej mowy, zgodnej z nauką, żeby był w stanie napominać zdrową nauką i przekonywać tych, którzy się sprzeciwiają. (Tyt. 1, 9).

DLA SŁUCHACZÓW SŁOWA BOŻEGO.

A ten, który jest nauczany w słowie, niech ma wspólność wszelkiego dobra z tym, który go naucza. (Gal. 6, 6).
Starsi, którzy godnie sprawują swój urząd, niech będą uważani za godnych podwójnej czci, a zwłaszcza ci, którzy pracują słowem i nauczaniem. Albowiem Pismo mówi: Wołowi młócącemu nie zawiążesz gęby; i: Godzien jest robotnik zapłaty swojej. (1 Tym. 5, 17 i 18).
Bądźcie posłuszni przewodnikom swoim i ulegajcie im; albowiem oni czuwają nad duszami waszemi, jako mający zdać sprawę, aby to z radością czynili, a nie wzdychając; bo dla was to niepożyteczne. (Żyd. 13, 17).

O ZWIERZCHNOŚCI ŚWIECKIEJ.

Każda dusza niech będzie zwierzchnościom poddana, bo niemasz władzy, tylko od Boga; a władze istniejące od Boga są postanowione. A tak, kto się władzy sprzeciwia, Bożemu postanowieniu się sprzeciwia; a którzy się sprzeciwiają, sami na siebie potępienie sprowadzą. Bożym bowiem jest sługą tobie ku dobremu. Ale jeśli czynisz złe, bój się; bo nie darmo miecz nosi, gdyż jest sługą Bożym, mszczącym się z gniewem nad czyniącym złe. (Rzym. 13, 1, 2, 4).

DLA PODWŁADNYCH.

Oddawajcież tedy, co jest cesarskiego, cesarzowi, i co jest Bożego, Bogu. (Mat. 22, 21).
Przetoż trzeba być poddanym nietylko dla gniewu, ale i dla sumienia. Dlatego bowiem i podatki dajecie, gdyż są sługami Bożymi, właśnie na to, aby tego pilnować. Oddawajcież tedy każdemu, coście powinni: komu podatek, podatek; komu cło, cło; komu bojaźń, bojaźń; komu cześć, cześć. (Rzym. 13, 5—7).
Napominam tedy przedewszystkiem, aby czynione były błagania, modlitwy, prośby i dzięki za wszystkich ludzi, za królów i za wszystkich przełożonych, abyśmy cichy i spokojny żywot wiedli we wszelkiej pobożności i uczciwości. Albowiem to jest rzecz dobra i przyjemna przed Bogiem, Zbawicielem naszym. (1 Tym. 2, 1—3).
Przypominaj im, aby zwierzchnościom i władzom byli ulegli i posłuszni, gotowi do każdego dobrego uczynku. (Tyt. 3, 1).
Bądźcież tedy ulegli wszelkiemu ludzkiemu urzędowi dla Pana, czy to królowi, jako najwyższemu, czy to namiestnikom, jako od niego posłanym dla karania przestępców i nagradzania dobrze czyniących. (1 Piotra 2, 13 i 14).

DLA MĘŻÓW.

Mężowie, miłujcie żony wasze i nie bądźcie przykrymi dla nich. (Kol. 3, 19).
Podobnież, mężowie, żyjcie z niemi rozsądnie, okazując poszanowanie, jako słabszemu naczyniu niewieściemu, jako wspólnie z niemi dziedzice łaski żywota, aby nie było przeszkody w modlitwach waszych. (1 Piotra 3, 7).

DLA ŻON.

Żony, bądźcie uległe mężom waszym, jak Panu. (Efez. 5, 22).
Tak Sara była uległa Abrahamowi, nazywając go panem; której wy stałyście się córkami, kiedy dobrze czynicie i nie lękacie się żadnego postrachu. (1 Piotra 3, 6).

DLA RODZICÓW.

A wy, ojcowie, nie pobudzajcie do gniewu dzieci waszych, ale wychowujcie je w karności i w napominaniu Pańskiem. (Efez 6, 4).

DLA DZIATEK.
Dzieci, bądźcie posłuszne rodzicom waszym w Panu; bo to sprawiedliwe. Czcij ojca twego i matkę, to jest pierwsze przykazanie z obietnicą, aby ci się dobrze działo i abyś długo żył na ziemi. (Efez. 6, 1— 3).
DLA SŁUG, SŁUŻEBNIC, WYROBNIKÓW I WYROBNIC.

Słudzy, posłuszni bądźcie tym, którzy są panami waszymi według ciała, z bojaźnią i ze drżeniem w prostocie serca, tak jak Chrystusowi. Nie na oko służąc, jak ci, którzy chcą ludziom się podobać, ale jako słudzy Chrystusowi, czyniąc wolę Bożą z duszy, z przychylnością służąc Panu, a nie ludziom. Wiedząc, że ktokolwiek uczyni co dobrego, otrzyma zapłatę od Pana, czy niewolnik, czy wolny. (Efez. 6, 5—8).

DLA PANÓW.

Panowie, postępujcie względem sług podobnież, zaniechawszy groźby, wiedząc, że i wy sami macie Pana w niebiesiech, a On nie ma względu na osoby. (Efez. 6, 9).

DLA MŁODZIEŻY.
Podobnież, młodsi, bądźcie ulegli starszym, a wszyscy jedni drugim bądźcie ulegli. Przyobleczcie się w pokorę, gdyż Bóg pysznym się sprzeciwia, a pokornym łaskę daje. Uniżajcież się tedy pod mocną ręką Bożą, aby was wywyższył czasu swego. (1 Piotra 5, 5. 6).
DLA WDÓW.

Prawdziwa zaś wdowa i osierocona położyła swą nadzieję w Bogu i trwa w błaganiach i modlitwach w nocy i we dnie. Ale która w rozkoszach żyje, ta za życia umarłą jest. (1 Tym. 5, 5 i 6).

DLA WSZYSTKICH W ZBORZE.

Nikomu nic winni nie bądźcie, oprócz miłości wzajemnej, bo kto miłuje bliźniego, zakon wypełnił. Będziesz miłował bliźniego twego, jak siebie samego. (Rzym. 13, 8 i 9).
Napominam tedy przedewszystkiem, aby czynione były błagania, modlitwy, prośby i dzięki za wszystkich ludzi. (1 Tym. 2, 1).







  1. Obecnie używana formuła spowiedzi ogólnej: Wszechmogący Boże, miłosierny Ojcze! ja biedny, nędzny, grzeszny człowiek wyznaję przed Tobą wszystkie grzechy i nieprawości moje, popełnione myślą, mową i uczynkiem, któremi zasłużyłem na Twe doczesne i wieczne kary. Żałuję za nie szczerze i ze skruchą i proszę Cię dla niezgłębionego miłosierdzia Twego i dla świętej niewinnej i gorzkiej męki i śmierci umiłowanego Syna Twego, Jezusa Chrystusa, bądź mnie nędznemu i grzesznemu człowiekowi łaskaw i miłościw, odpuść mi wszystkie grzechy i dopomóż łaskawie przez Ducha Twego Świętego do poprawy życia mego. Amen.





Tekst jest własnością publiczną (public domain). Szczegóły licencji na stronach autora: Marcin Luter i tłumacza: zbiorowy.