Mikołaja Machiawella Traktat o Księciu/Zdania niektórych autorów o Machiawellim

<<< Dane tekstu >>>
Autor	Niccolò Machiavelli
Tytuł	Mikołaja Machiawella Traktat o Księciu
Wydawca	Drukarnia Uniwersytetu Jagiellońskiego
Data wyd.	1868
Miejsce wyd.	Kraków
Tłumacz	Antoni Sozański
Źródło	Skany na commons
Indeks stron
Artykuł w Wikipedii

›››

[7]Zdania niektórych autorów o Mikołaju Machiawellim
(ur. 3 maja 1469, um. 22 czerwca 1527).

 Wespazyan Kochowski, dziejopis i poeta polski w 17 wieku, tak o nim pisze w swoich „epigramatach polskich”:
Arpin uczy wymowy, a zasię Stagiery,
 Pełne filozoficznej mądrosci papiery,
Justynian z pożytkiem w prawie biegłych ćwiczy,
 Galen złoto od chorych za recepty liczy;
Prostakiem jednak, kto z tych dyscypułów wiela,
 W szkole choć z raz nie będzie u Machiawella.

 Potocki Stanisław, za Księstwa warszawskiego dyrektor izby edukacyjnej, a po utworzeniu Królestwa polskiego [8]minister oświecenia i spraw duchownych, odzywa się w rocznikach towarzystwa przyjaciół nauk na rok 1818: Nazywamy Machiawellem ministra, co zręcznie sprawami państwa kieruje; nazywamy Machiawellem posła, co zręcznie interesa dworu swego za granicą prowadzi; nazywamy nakoniec Machiawellem książęcia, którego polityka korzystnie na jego stronę przeważa i co potęgę swoją powiększa pomniejszając innych.

 Benedykt Spinoza, jeden z największych i najbardziej wpływowych filozofów (żył w 17 wieku), nazywa Machiawella w dziele „tractatus politicus”: acutissimus Florentinus^[1].

 Justus Lipsius, słynny filolog 16 wieku, który przedewszystkiem tylko dawnych pisarzy cenił, jednak przyznaje w dziele: „politicorum libros sex”: nisi quod unius tamen Machiavelli ingenium non contemno: acre, subtile, igneum^[2].

[9] Bako z Werulamu^[3], mąż stanu i uczony angielski w 16 wieku, mówi o naszym autorze w dziele: „de augmentis scientiarum” lib. VII, cap. 2: Est itaque quod gratias agamus Machiavello et hujusmodi scriptoribus, qui aperte et indissimulantes proferunt, quid homines facere soleant, non quid debeant^[4].

 Jan Jakób Rousseau, którego uczciwy i republikański charakter ogólnie jest znany, mówi w „Contrat social” liv. III, cap. 6: Machiavell etoit un honnète homme et un bon citoyen^[5].

 Zaszczytnym jest także dla Machiawella napis na grobowcu, który mu wystawiono we Florencyi; napis ten brzmi: Tanti nomini nullum par elogium^[6].

 Król pruski Fryderyk napisał wprawdzie dzieło p. t. antimachiavelli, w którém zdania naszego pisarza zbijać i jako niewłaściwe okazać się stara; lecz kto [10]świadom czynów tego monarchy, zwłaszcza sposobu, w jaki powiększał swoje państwo i bogacił swoje skarby, ten przyzna, że to jest bezczelność a przynajmniej niewdzięczność z jego strony poniewierać tego autora, którego przepisy żywcem i co do joty wykonywał.

---

1.  acutissimus Florentinus (łac.) — najwnikliwszy florentczyk
2.  (Inscitia in plerisque, et sermonum multitudo.) Nisi quod unius tamen... (łac.) — wyrwane z kontekstu; tłum.: (Niewiedza [jest] zarazem pośród wielu, jak i w obfitości [ich] słów.) Z wyjątkiem tego [talentu] jednego [człowieka], nie lekceważę ostatecznie talentu Machiavellego: celnego, dokładnego, żarliwego.
3.  Bako z Werulamu, czyli Francis Bacon
4.  Est itaque quod gratias... (łac.) — Wobec tego jest powód, dla którego powinniśmy dziękować Machiavellemu i tego rodzaju pisarzom, którzy otwarcie i bez ukrywania oznajmiają to, co ludzie mają zwyczaj robić, nie co powinni.
5.  Machiavell etoit... (franc.) — Machiavelli był uczciwym człowiekiem i dobrym obywatelem.
6.  Tanti nomini nullum par elogium. (łac.), poprawnie Tanto nomini... — Takiego imienia żadna inskrypcja [nie jest] godna.

Tekst jest własnością publiczną (public domain). Szczegóły licencji na stronach autora: Niccolò Machiavelli i tłumacza: Antoni Sozański.