Mikołaja Reya z Nagłowic Figliki/Objaśnienia do „Figlików“/II

<<< Dane tekstu >>>
Autor R. L.
Tytuł Objaśnienia do „Figlików“
Pochodzenie Mikołaja Reya z Nagłowic Figliki
Redaktor Wiktor Wittyg
Wydawca Wiktor Wittyg
Data wyd. 1905
Druk Drukarnia Uniwersytetu Jagiellońskiego
Miejsce wyd. Kraków
Źródło Skany na Commons
Inne Pobierz jako: EPUB  • PDF  • MOBI 
Cały zbiór
Pobierz jako: EPUB  • PDF  • MOBI 
Indeks stron

II. Uwaga ogólna o języku Reja.

W formach językowych Reja wogóle rzuca się w oczy wielkie ich bogactwo i różnorodność, a zarazem wahania i nieustalenie postaci gramatycznych, co jest właściwością epoki przełomowej kształcenia się języka książkowego, literackiego; druk nie zdołał jeszcze nałożyć swych pęt na język, który był właśnie w okresie wyrabiania się, przetwarzania na użytek literacki i naukowy. Pisarze tej epoki z narzeczy i gwar polskich, z przeróżnych form gramatycznych w różnych okolicach całej Polski ówczesnej, z słowozbioru, którym posiłkowały się rzesze szlachty, mieszczan i ludu, wybierali to, co uważali za najodpowiedniejsze, za godne druku i za zrozumiałe dla całego ogółu polskiego ukształconego, słowem za ogólno-polskie. Wchodzić więc zaczęły do pisma i druków nowe, mało wtedy jeszcze rozpowszechnione postaci gramatyczne i wyrazy, obok których panowały jeszcze lub tylko kiedy niekiedy dawały się słyszeć dawniejsze, pierwotniejsze, znane nam z rękopisów wieku XIV i XV-go, lub dotąd ocalałe w ustach ludu wiejskiego więcej zachowawczego i pod względem językowym, niż inne klasy społeczne, właśnie u Reja, w jego pisowni, fonetyce i morfologii uwydatnia się to zjawisko bardzo wyraźnie, właśnie u niego, jak to poniżej wykażemy szczegółowo na przykładach, zaczerpniętych z samych tylko „Przypowieści przypadłych“, jest w całej pełni to wahanie się, nieustalenie i różnorodność postaci językowych. Widzimy oto w głosowni obok najczęstszych postaci dawnych uźrzeć, zaźrzeć, poźrzeć, już nowsze ujrzeć, zajrzeć, obok częstszego i dawniejszego mnimać już niekiedy mniemać, obok wszytek, wszytka, wszytko już i wszystko, w morfologji — pierwotniejszą postać głowam obok dzisiejszej rybom, bych i rzadziej bym, idzi obok idź, ić obok iść itd. itd.


Tekst jest własnością publiczną (public domain). Szczegóły licencji na stronie autora: anonimowy.