Mikołaja Reya z Nagłowic Figliki/Objaśnienia do „Figlików“/II
<<< Dane tekstu >>> | |
Autor | |
Tytuł | Objaśnienia do „Figlików“ |
Pochodzenie | Mikołaja Reya z Nagłowic Figliki |
Redaktor | Wiktor Wittyg |
Wydawca | Wiktor Wittyg |
Data wyd. | 1905 |
Druk | Drukarnia Uniwersytetu Jagiellońskiego |
Miejsce wyd. | Kraków |
Źródło | Skany na Commons |
Inne | Pobierz jako: EPUB • PDF • MOBI Cały zbiór |
Indeks stron |
W formach językowych Reja wogóle rzuca się w oczy wielkie ich bogactwo i różnorodność, a zarazem wahania i nieustalenie postaci gramatycznych, co jest właściwością epoki przełomowej kształcenia się języka książkowego, literackiego; druk nie zdołał jeszcze nałożyć swych pęt na język, który był właśnie w okresie wyrabiania się, przetwarzania na użytek literacki i naukowy. Pisarze tej epoki z narzeczy i gwar polskich, z przeróżnych form gramatycznych w różnych okolicach całej Polski ówczesnej, z słowozbioru, którym posiłkowały się rzesze szlachty, mieszczan i ludu, wybierali to, co uważali za najodpowiedniejsze, za godne druku i za zrozumiałe dla całego ogółu polskiego ukształconego, słowem za ogólno-polskie. Wchodzić więc zaczęły do pisma i druków nowe, mało wtedy jeszcze rozpowszechnione postaci gramatyczne i wyrazy, obok których panowały jeszcze lub tylko kiedy niekiedy dawały się słyszeć dawniejsze, pierwotniejsze, znane nam z rękopisów wieku XIV i XV-go, lub dotąd ocalałe w ustach ludu wiejskiego więcej zachowawczego i pod względem językowym, niż inne klasy społeczne, właśnie u Reja, w jego pisowni, fonetyce i morfologii uwydatnia się to zjawisko bardzo wyraźnie, właśnie u niego, jak to poniżej wykażemy szczegółowo na przykładach, zaczerpniętych z samych tylko „Przypowieści przypadłych“, jest w całej pełni to wahanie się, nieustalenie i różnorodność postaci językowych. Widzimy oto w głosowni obok najczęstszych postaci dawnych uźrzeć, zaźrzeć, poźrzeć, już nowsze ujrzeć, zajrzeć, obok częstszego i dawniejszego mnimać już niekiedy mniemać, obok wszytek, wszytka, wszytko już i wszystko, w morfologji — pierwotniejszą postać głowam obok dzisiejszej rybom, bych i rzadziej bym, idzi obok idź, ić obok iść itd. itd.