Poezye wydanie zupełne, krytyczne tom IV/Wieści morza

	<<< Dane tekstu >>>
Autor	Maria Konopnicka
Tytuł	Poezye wydanie zupełne, krytyczne
Wydawca	Nakład Gebethnera i Wolfa.
Data wyd.	1915
Druk	O. Gerbethner i Spółka
Miejsce wyd.	Warszawa, Lublin, Łódź, Kraków
	Indeks stron

›››

LVI. WIEŚCI MORZA.

Gdzie, kiedy, kto mi prawił tę baśń przedwiekową,
Helleńską baśń prastarą^[1], a zawsze tak młodą?
Nie byłże to ów Tryton^[2], z pełną zielska brodą,
Co u portu Nocery dmie w konchę perłową?

Noc głęboka. Z śródziemną falą szafirową
Żeglarz wolno łódź puszcza. Niech bogi ją wiodą!
Cisza wielka, bezbrzeżna. Pod wodą, nad wodą
Drżą gwiazdy. Żeglarz stanął z podniesioną głową

I czar tej greckiej nocy czując w każdej żyle,
O bogach duma, o ich nieśmiertelnej sile,
O wieczystym ich bycie, o wieczystej mocy...

Wtem głos z otchłani: — »Hej, tam! U jońskich wybrzeży
Wołaj: Umarł Pan wielki^[3]! Pan wielki martw leży!« —
I znów cisza. Drżą gwiazdy wskróś morza i nocy.

↑ Jedynem źródłem tej dziwnej legendy jest pismo Plutarcha de orac. def. 17. Nie stamtąd jednak zaczerpnęła poetka myśl do tego sonetu, gdyż cudowne wydarzenie z czasów Tyberyusza (u Plutarcha, por. Dod. kryt.) nie mogłoby żadną miarą być »baśnią przedwiekową« ani tem mniej »helleńską baśnią prastarą«. Źródło poetki musiało tylko sam rdzeń legendy powtórzyć, pomijając szczegóły i okoliczności, i dlatego poetka mogła już od siebie dodać i starożytność i helleńskość, legendzie nieznane. Tem źródłem był niezawodnie przypisek do w. 726 »Oberona«, wydanego w pierwszym tomie »Wielands Werke, herausg, von H. Pöhle 1887« (b. r., lecz przedmowa ma datę 1887). Wiersz brzmi:
»Es ist so stille hier, als sei der grosse Pan
»Gestorben«.
A oto przypisek:
»...Wieland denkt hier aber ausserdem an den Mythus, dass einst dem ägyptischen Schiffer Thamus eine Stimme dreimal zurief: wenn er den Hafen Pelodes erreicht habe, so solle er dort — an der Küste Epirus — dreimal ausrufen: »der grosse Pan ist gestorben«. Bei diesem Ausrufe erhob sich dort ein Gewinsel in den Lüften«.
↑ Tryton — syn Posejdona i Amfitryty, bożek morski.
↑ Pan wielki. — Grecki bożek trzód i pasterzy, Pan, nigdy nie miał przydomka wielki i nigdy też nie umierał; »wielkim Panem« będzie tu »wielki kozieł« t. j. bóg w postaci kozła, czczony w mieście egipskim Mendes (po egipsku Detet, w środku wschodniej Delty) i z powodu koźlej postaci utożsamiony z helleńskim Panem.

Tekst jest własnością publiczną (public domain). Szczegóły licencji na stronie autora: Maria Konopnicka.

[1] Jedynem źródłem tej dziwnej legendy jest pismo Plutarcha de orac. def. 17. Nie stamtąd jednak zaczerpnęła poetka myśl do tego sonetu, gdyż cudowne wydarzenie z czasów Tyberyusza (u Plutarcha, por. Dod. kryt.) nie mogłoby żadną miarą być »baśnią przedwiekową« ani tem mniej »helleńską baśnią prastarą«. Źródło poetki musiało tylko sam rdzeń legendy powtórzyć, pomijając szczegóły i okoliczności, i dlatego poetka mogła już od siebie dodać i starożytność i helleńskość, legendzie nieznane. Tem źródłem był niezawodnie przypisek do w. 726 »Oberona«, wydanego w pierwszym tomie »Wielands Werke, herausg, von H. Pöhle 1887« (b. r., lecz przedmowa ma datę 1887). Wiersz brzmi:
»Es ist so stille hier, als sei der grosse Pan
»Gestorben«.
A oto przypisek:
»...Wieland denkt hier aber ausserdem an den Mythus, dass einst dem ägyptischen Schiffer Thamus eine Stimme dreimal zurief: wenn er den Hafen Pelodes erreicht habe, so solle er dort — an der Küste Epirus — dreimal ausrufen: »der grosse Pan ist gestorben«. Bei diesem Ausrufe erhob sich dort ein Gewinsel in den Lüften«.

[2] Tryton — syn Posejdona i Amfitryty, bożek morski.

[3] Pan wielki. — Grecki bożek trzód i pasterzy, Pan, nigdy nie miał przydomka wielki i nigdy też nie umierał; »wielkim Panem« będzie tu »wielki kozieł« t. j. bóg w postaci kozła, czczony w mieście egipskim Mendes (po egipsku Detet, w środku wschodniej Delty) i z powodu koźlej postaci utożsamiony z helleńskim Panem.

[1]

[2]

[3]