Pomoc:Indeksy

Indeksy.

Kiedyś każdy wikiskryba będzie chciał stworzyć własny indeks^[1]. Na przykład po to, by zrobić coś własnego od A do Z.^[2]

Typy indeksów

Istnieją dwa rodzaje indeksów na naszych Wikiźródłach tzw. starego typu i nowego typu.
Zasadniczo wygodniejsze są indeksy nowego typu (co jest oczywiste, nikt by nie tworzył nowego rodzaju indeksu gdyby stare były wystarczające).

• Indeks nowego typu nazywa się identycznie jak plik na commons.
• Może się więc odnosić do jednego pliku na commons (co oznacza, że na przykład nie można w nim skonsolidować dwóch tomów jeśli na commons są w dwóch plikach).
• Plik na commons może mieć format .djvu (lub .pdf).^[3]
• Umożliwia wygodne użycie funkcji <pagelist/>.
• Nieco łatwiejsze jest przenoszenie do przestrzeni głównej.
  

Indeksy starego typu są nadal stosowane.

• Indeks starego typu może się odnosić do jednego lub więcej plików.
  

Mogą to być zatem na przykład dwa pliki .djvu zawierające każdy jeden z tomów powieści, mogą to być jeden (choć częściej wiele plików .png lub .jpg/.jpeg).

• Linki w polu strona są tworzone indywidualnie do każdej strony (ręcznie dla krótkich indeksów), przy pomocy gadżetu (Generator linków) lub np. w arkuszu kalkulacyjnym lokalnie tj. na własnym komputerze).

Planowanie indeksu

Indeksy są naszą przestrzenią roboczą. Nazwa indeksu odgrywa podrzędną rolę. Z przyczyn technicznych nie powinna ona być zbyt długa, z praktycznych przyczyn nie powinna być myląca (np. błędny tytuł, autor).

Z przyczyn technicznych następujące znaki nie mogą występować w tytułach stron

• # < > [ ] { } |
• trzy tyldy lub więcej bezpośrednio jedna po drugiej ~~~
• tytuły nie mogą być dłuższe niż 256 bajtów (kodowanie UTF-8)

Problematyczne są:

• średnik na końcu tytułu (może wystąpić tylko, jeśli nie jest jedynym średnikiem w tytule)
• / (łamane = slash) – koliduje z mechanizmem podstron
• tytuł składający się (tylko) z jednej lub dwóch kropek (. lub ..) – koliduje z mechanizmem tworzenia odnośników do stron
• podkreślenia (oznaczają to samo co spacje)
• %, gdy za nim są dwie cyfry szesnastkowe
• sekwencje znaków wyglądające jak encje (np. / czy –)

Również z przyczyn technicznych nie powinna zawierać znaków specjalnych używanych jako ograniczenie tekstów – „maszynowego” apostrofu i cudzysłowu ('  ").
Choć nie jest to wymóg techniczny, warto, by indeks obejmował jeden tekst i na odwrót cały tekst był w jednym indeksie.
Wygodniejsze są w pracy indeksy nowego typu, szerszą dyskusję na temat, kiedy jednak utworzyć indeks starego typu można znaleźć poniżej, w rozdziale Kiedy utworzyć jednak indeks starego typu?.

Kiedy utworzyć jednak indeks starego typu?

Krótka odpowiedź:
Jeśli indeks ma dotyczyć więcej niż jednego pliku lub jednej strony w formacie jpg/png.

Dłuższa odpowiedź:
Często tomy książki są w osobnych plikach. Można je oczywiście połączyć w jeden większy, ale ma to również swoje wady, także trzeba rozważyć, czy to ma sens. Plik wynikowy jest bardzo duży, jeśli będzie trzeba zrobić w pliku jakieś zmiany (np. wymienić którąś ze stron) przesyłanie kolejny raz pliku na commons może być uciążliwe. Jeśli te tomy mają swoje samodzielne okładki możemy dojść do wniosku, że lepiej się będą prezentować na początku pliku i będziemy woleli jednak zostawić kilka plików obejmujących pojedyncze tomy.^[4] (Przykład: Indeks:Józef Ignacy Kraszewski - Sprawa kryminalna powiastka)

Gdy mamy do czynienia z tekstem bardzo zniszczonym np. pochodzącym z gazet, gdzie dość mozolnie robimy kolaż z różnych egzemplarzy, by np. wytarte miejsca na zagięciach były jednak widoczne na innym obrazku pojedyncze skany/zdjęcia („just bunch of pictures”) mogą być dobrym wyborem. Powinny się one na commons znaleźć w osobnej kategorii. Za tym rozwiązaniem przemawia łatwość podmieniania pojedynczych skanów, a nawet zastępowania jednego skanu kilkoma obejmującymi mniejsze fragmenty tekstu.^[5] (Przykład: Indeks:Uniłowski Dzień rekruta)

I wreszcie przypadek, gdy cały tekst to jeden jedyny skan. Gdy plik nie jest w formacie .djvu/.pdf nie można utworzyć indeksu nowego typu. (Przykład: Indeks:Odpowiedź Zbigniewa Uniłowskiego na ankietę Wiadomości Literackich)

Praktyczne tworzenie nowego indeksu

1. Otworzyć sobie cztery karty (taby) w przeglądarce:

a. indeks zbliżony do tego, który chcemy utworzyć

b. drugi indeks zbliżony do tego, który chcemy utworzyć

c. stronę na commons z danymi naszego źródła

d. tę stronę :)

2. Na karcie a. użyć pola w dolnym prawym rogu powyżej  Duplikuj  wpisując nazwę indeksu (powyższe uwagi nt. starego i nowego stylu są istotne, w przypadku nowego stylu nazwa indeksu obejmuje rozszerzenie pliku – a więc np. .djvu). Przycisk  Duplikuj  staje się niebieski. Użyć go.
3. Na karcie b. wejść w tryb edycji (by mieć podgląd, jak wyglądają poszczególne pola niezepsute jeszcze podczas naszej edycji na stronie a)
4. Na karcie a. (podglądając z karty c.) wpisać odpowiednie dane do poszczególnych pól.

Tytuł – pełny tytuł opracowywanej książki w formie linku [[‏Ciekawa książka‏]]

Autor – imiona i nazwisko autora lub autorów: Jan Kowalski lub przy kilku autorach {{Lista autorów| ‏pierwszy autor‏; ‏drugi autor‏ ...}}

Tłumacz – imiona i nazwisko tłumacza (jeśli konieczne): Jan Kowalski, anonimowy – gdy nieznany, możliwe też wykorzystanie szablonu {{Lista autorów}}

Ilustracje – imiona i nazwisko autora ilustracji i okładki książki (nie jest wypełniane, gdy książka nie zawiera ilustracji ani okładki lub projekt okładki nie zawiera grafiki podlegającej pod prawo autorskie)

Rok publikacji, Wydawca, Miejsce wydania – można znaleźć zazwyczaj w książce w jej metryczce, można też szukać na stronie biblioteki lub repozytorium

Druk – czyli nazwa drukarni, nazwisko drukarza, można znaleźć zazwyczaj w książce w jej metryczce, można też szukać na stronie biblioteki lub repozytorium, jeśli brak tej informacji to ją po prostu pomijamy

zdradliwe są zwłaszcza pola Źródło i Okładka – uwaga na nazwy plików, słówko Plik/File

Źródło to w przypadku indeksów nowego typu link do pliku na commons; w przypadku indeksów starego typu link do pliku lub kategorii grupującej pliki na commons.

[[commons:File:‏NazwaPliku.djvu‏ |Skany na Commons]]

 

[[commons:Category:‏NazwaKategorii‏ |Skany na Commons]]

Okładka może być wzięta z pliku wielostonnicowego (.djvu lub ew. .pdf), może pochodzić z dowolnego pliku .jpg lub .png na commons (a więc nie jest jakoś nierozerwalnie powiązana z polem Źródło)

Możliwe formaty to:

[[File:‏NazwaPliku.djvu‏ |page= ‏7‏ |mały]]

 

[[File:‏NazwaPliku.png‏ |mały]]

W przypadku indeksów nowego typu, jak wskazano powyżej, nazwa pliku na commons (pole Źródło i zazwyczaj pole Okładka) jest takie samo, jak nazwa indeksu (bez nazwy przestrzeni nazw). Można to wykorzystać wstawiając generyczne:

Źródło = [[commons:File:{{PAGENAME}}|Skany na Commons]]  i ewentualnie

Okładka = [[File:{{PAGENAME}}|page= ‏7‏ |mały]]

Uwaga: Nie należy jednak wstawiać bezrefleksyjnie takich konstrukcji ze słowami magicznymi (jak {{PAGENAME}}) gdy nazwy nie powinny być trwale powiązane (na przykład nazwa pliku w indeksie starego typu lub nazwa kategorii na commons). Nazwy podlegają zasadom niezależnym od Wikiźródeł.^[6]

Więcej informacji na temat użycia słów magicznych w związku ze stronami i podstronami można znaleźć w poradniku Podstrony, aspekty techniczne.

Po zapisaniu (czyli utworzeniu indeksu) należy go dopisać w odpowiednie miejsce w proofreadzie.

O tagu <pagelist/>

Znacznik <pagelist/> jest stosowana w indeksach nowego typu.
Szersze omówienie można znaleźć w poradniku Tag pagelist. W najprostszej postaci wpiszemy w polu Strony <pagelist/>, co po prostu wyświetli ponumerowane od 1 do max wszystkie strony z pliku .djvu lub .pdf.
Przykład: Indeks:Zbigniew Uniłowski - Żyto w dżungli.djvu

Możliwe jest wyświetlenie tylko pewnych stron: np. <pagelist from=4 to=27/> co bywa używane do podzielenia tekstu na części:.

• Część pierwsza

<pagelist from=1 to=27/>

• Część druga

<pagelist from=28 to=54/>

• Część trzecia

<pagelist from=55/>

Przykład: Indeks:Józef Ignacy Kraszewski - Męczennicy Cz.1 Na wysokościach.djvu

Możliwa jest wreszcie "podmiana" wyświetlanego numeru strony np. na liczbę rzymską lub obniżenie numeracji dla dostosowania wyświetlanego symbolu do numeru strony w oryginale.
Przykład: Indeks:Korczak-Bobo.djvu

Indywidualne linki do stron

Stosuje się w indeksach starego typu.
W polu Strona zamieszczamy szereg linków w zwykłym wiki-formacie:

[[Strona:nazwa 001.jpg|1]] lub [[Strona:Adam Mickiewicz - Sonety krymskie.djvu/15|15]]

Jeśli chcemy, by numery strony były wyświetlane jakoś inaczej jest to szczególnie łatwo zrobić:

[[Strona:nazwa 001.jpg|1]] lub [[Strona:Adam Mickiewicz - Sonety krymskie.djvu/15|13]]

lub

[[Strona:nazwa 001.jpg|okładka]] lub [[Strona:Adam Mickiewicz - Sonety krymskie.djvu/15|XV]]

Przykłady: Indeks:Uniłowski Dzień rekruta • Indeks:Syn niedźwiednika • Indeks:M. Arcta Słownik Staropolski

Oznaczenia stron w indeksie

Zarówno w indeksach starego typu jak i nowego typu istnieje techniczna możliwość oznaczania stron tekstu nie tylko generycznymi kolejnymi liczbami ale również indywidualnie – tak jak wynika to z danego tekstu. Do pewnego stopnia ułatwia to orientację w tekście przy przepisywaniu indeksu.

Oznaczenia stron są również widoczne w podglądzie korekty (przycisk Koryguj ). Jednak funkcjonalność tych oznaczeń jest ograniczona:

• obecnie nie są eksportowane do e-booków (choć technicznie jest to możliwe)
• w danym tekście może występować kilka stron o tym samym numerze (np. w kolejnych tomach)

Niektóre strony warto oznaczać ponieważ mają one dla nas przy opracowywaniu tekstu szczególnie istotne znaczenie:

• czwórka tytułowa
  • przedtytułowa (ptyt)
  • kontrtytułowa (ktyt lub fspis – jeśli znajduje się na niej frontyspis)
  • tytułowa (tyt)
  • redakcyjna (red lub cenz – gdy zawiera dekret cenzury)
• wakaty (—) – gdy karta jest pusta, zwłaszcza gdy jest wyłączona z ciągłej numeracji stron
• ilustracje (ilus) – gdy znajduje się na niej ilustruacja
• spis treści (spis)
• strony numerowane liczbami rzymskimi (I, II, III, …)

Fachowe słownictwo dotyczące budowy książki podane jest w innym poradniku Budowa książki.

Spotyka się jeszcze specjalne oznaczenie okładek. Zbyt szczegółowy opis mija się jednak z celem i może być wręcz mylący.

Transkluzja do przestrzeni głównej, tag <pages .../>

Szersze omówienie znacznika <pages .../> można znaleźć w poradniku Transkluzja przy pomocy tagu pages. Tutaj tylko uwaga w związku z różnym formatem indeksu:
Gdy mamy do czynienia z indeksem nowego typu użyjemy prostszej składni:
<pages index=‏nazwa_indeksu‏ from=‏numer_strony_początkowej‏ fromsection=‏nazwa_sekcji‏ to=‏numer_strony_początkowej‏ tosection=‏nazwa_sekcji‏ />
lub jeśli nie są użyte sekcje:
<pages index=‏nazwa_indeksu‏ from=‏numer_strony_początkowej‏ to=‏numer_strony_końcowej‏ />
Przykład:

<pages index="Zbigniew Uniłowski - Żyto w dżungli.djvu" from=11 to=12/>

Przy przenoszeniu do przestrzeni głównej stron indeksowanych indeksem starego typu:
<pages index=‏nazwa_indeksu‏ from=‏nazwa_strony_początkowej‏ fromsection=‏nazwa_sekcji‏ to=‏nazwa_strony_końcowej‏ tosection="‏nazwa_sekcji‏ />
lub jeśli nie są użyte sekcje:
<pages index=‏nazwa_indeksu‏ from=‏nazwa_strony_początkowej‏ to=‏nazwa_strony_końcowej‏ />
Przykłady:

<pages index="Uniłowski Dzień rekruta" from="Uniłowski - Dzień rekruta S1 Ł0 C1.jpg" to="Uniłowski - Dzień rekruta S2 Ł6 C5.jpg"/>

<pages index="M. Arcta Słownik Staropolski" from="M. Arcta Słownik Staropolski.djvu/0607" to="M. Arcta Słownik Staropolski.djvu/0749"/>

<pages index="Syn niedźwiednika" from="Karol May - Syn niedźwiednika Cz.1.djvu/6" to="Karol May - Syn niedźwiednika Cz.1.djvu/151"/>

Uwaga: Użycie cudzysłowów jest konieczne zawsze, gdy w nazwach występują spacje, bywa używane standardowo dla uniknięcia niejasności.

1. Więcej o roli indeksu można znaleźć w poradniku Indeks jako centralny element na Wikźródłach.
2. Choć Skorygować i Uwierzytelnić musi już ktoś inny.
3. Format .pdf ma wady na wikipedii, dlatego zaleca się używać formatu .djvu.
4. Pomijam już fakt, że nie każdy chce lub umie zespalać pliki .djvu czy .pdf.
5. Wreszcie może to być rozwiązanie, gdy chcemy zamieścić krótki tekst a nie chcemy/umiemy zrobić z pojedynczych stron jednego pliku .djvu lub .pdf. Jednak raczej preferowane by było w takim wypadku utworzenie pliku zbiorczego.
6. Nie należy w szczególności takich konstrukcji używać, przy tworzeniu tekstów w przestrzeni głównej. Nazwa tekstu w przestrzeni głównej może się zmienić niezależnie od zmiany nazwy pliku czy indeksu.