Prawdy i herezje. Encyklopedja wierzeń wszystkich ludów i czasów/Święci
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Autor | |
| Tytuł | Prawdy i herezje. Encyklopedja wierzeń wszystkich ludów i czasów |
| Wydawca | M. Arct |
| Data wyd. | 1930 |
| Miejsce wyd. | Warszawa |
| Źródło | Skany na Commons |
| Inne | S – wykaz haseł S – całość |
| Indeks stron | |
Święci. Każda religja wytwarza właściwe sobie pojęcie świętości. Polega ona albo na stosunku pewnych osób lub rzeczy do bóstwa, albo na wywołującym cześć przymiocie, złączonym integralnie z osobą lub rzeczą. Znane w religjach ludów pierwotnych t. zw. tabu (ob.), czyli osoba lub rzecz, obdarzona tajemną siłą, wzbudzająca cześć lub strach, jest najprymitywniejszem pojęciem świętości, które nie rozróżnia pomiędzy bóstwem jako źródłem świętości a przedmiotem czci lub strachu. Na wyższym stopniu stoi pojęcie świętości, związanej z osobami, które wyłącznie poświęcają się służbie bóstwa (kapłanów, proroków) lub z rzeczami, przeznaczonemi do celów kultu religijnego. Rzeczy takie są, według prawa rzymskiego, wyłączone od pospolitego użytku, wyjęte z obiegu.
Chrześcijańskie pojęcie świętości osoby oznacza wyłącznie przymiot, będący odbiciem świętości bożej, i wyłącznie tylko ten przymiot świętego jest przedmiotem czci. Świętymi nazywa Kościół katolicki osoby zmarłych, którzy przez swoje cnoty i zasługi stali się godnymi być pośrednikami i orędownikami żyjących w mistycznym organizmie Kościoła (ob. Obcowanie świętych). Cześć świętych powstała z czci dla męczenników. Pierwszy jej dowód pisemny napotykamy w II wieku w liście gminy chrześcijańskiej W Smyrnie, która w r. 155 prosi namiestnika rzymskiego o wydanie zwłok męczennika św. Polikarpa, czemu sprzeciwiają się żydzi a gdy namiestnik każe spalić ciało świętego, chrześcijanie zbierają szczątki, chowają je z oznakami czci i gromadzą się corocznie w miejscu ich pochowania, aby uczcić rocznicę męczeństwa jako „dzień urodzin do wiecznej chwały“. Dalszy dowód czci świętych w pierwszych wiekach chrześcijaństwa zawiera list św. Cyprjana (zm. w r. 258) do gminy chrześcijańskiej w Kartaginie, w którym nakłania ją do zapisywania dni śmierci męczenników, przyczem stwierdza ogólnie przyjętą praktykę corocznego święcenia ich pamięci w dzień męczeństwa. Gdy w IV w. ustały prześladowania chrześcijan, najwybitniejsi ówcześni ojcowie Kościoła, jak św. Bazyli, św. Grzegorz z Nazjanzu i św. Grzegorz z Nissy na Wschodzie a św. Ambroży na Zachodzie, polecają prócz czci męczenników cześć świętych pustelników i ascetów. Św. Hieronim w r. 407 zwalcza herezję Wigilancjusza, który powstawał przeciw życiu ascetycznemu, przeciw czci świętych i relikwij. W IV w. wprowadzono na Wschodzie a w VIII całym Kościele uroczystość Wszystkich Świętych. W wiekach średnich powstał też kult świętych jako patronów ludzi, noszących ich imiona, oraz patronów kościołów, miast i krajów. Drugi sobór w Nicei (w r. 787) określił ściśle różnicę czci, należnej Bogu (adoratio, cultus latriae, latreia) od czci, składanej świętym (proskynesis, cultus duliae od greck. dulos — sługa) jako czci sług bożych, będącej prośbą o pośrednictwo do Boga. Od X w. zwracali się biskupi do papieży o dozwolenie czci ogólnej świętych, czczonych w pewnych okolicach. Stąd powstało prawo kanonizacji, przysługujące tylko papieżowi (ob. Kanonizacja). Gdy reformatorzy protestanccy w XVI wieku uznali cześć świętych jako przeciwną nauce chrześcijańskiej, zagroził sobór trydencki w r. 1568 klątwą tym wszystkim, którzyby przeczyli, że jest rzeczą dobrą i pożyteczną wzywać pomocy i orędownictwa świętych.
