Duchowieństwo. W najobszerniejszem znaczeniu przez wyraz ten rozumiemy osoby, które z powołania lub z zawodu, w myśl przepisów swojej religji spełniają pewne funkcje religijne, im szczególnie poruczone, lub tylko przewodniczą w funkcjach religijnych ogółu współwyznawców. W tem znaczeniu mówi się o „duchowieństwie wszystkich wyznań“, t. j. nietylko chrześcijańskich, jako o reprezentacji związków wyznaniowych. Nazwę tę stosuje się jednak zwykle tylko do duchownych wyznań chrześcijańskich. Duchowieństwem w najściślejszem znaczeniu, czyli klerem, nazywamy osoby, które przez pewien akt uroczysty wyższej władzy kościelnej zostały wyłączone z ogółu wiernych i poświęcone szczególnie i stale służbie bożej. Do duchowieństwa w tem znaczeniu można zaliczyć tylko duchownych Kościoła rzymsko-katolickiego i Wschodniego. Według nauki Kościoła Chrystus powierzył władzę kościelną nie ogółowi wiernych, jak twierdzi protestantyzm, lecz św. Piotrowi i apostołom, którzy przelali ją na swoich następców (ob.
Kapłaństwo, III). Władza kościelna zatem spoczywa w rękach papieży jako następców św. Piotra i biskupów, jako następców apostołów oraz wyświęconych przez nich osób stanu duchownego. W ten sposób powstała hierarchja, obejmująca diakonat, prezbiterat i episkopat z papieżem jako głową Kościoła (ob.
Hierarchja). Prawo kanoniczne katolickie rozróżnia trzy stany w Kościele: duchowny, świecki i zakonny (can. 107), a duchownymi (clerici) nazywa tych, którzy zostali oddani, przynajmniej przez pierwszą tonsurę, na służbę bożą (can. 108 § 1). Duchowieństwo zatem nie jest kastą lub stanem, do którego się należy przez urodzenie, lecz stanem z powołania. Powołanie zaś w znaczeniu objektywnem polega nietylko na uznaniu ze strony władzy kościelnej, że osoba czująca je (powołanie w znaczeniu subjektywnem) posiada warunki do wstąpienia do stanu duchownego, lecz także na pewnym akcie tej władzy, mocą którego osoba wyświęcona zostaje stale wyłączoną ze stanu świeckiego i przyjętą do stanu duchownego. Akt ten nazywa się święceniem. Ma w Kościele rzymsko-katolickim i Wschodnim znaczenie sakramentu, pozostawiającego charakter niezmazalny i tem różni się od ordynacji protestanckiej, która nie jest sakramentem, lecz tylko stwierdzeniem (świadectwem), że kandydat posiada kwalifikacje do nauczania w kościele i do administrowania sakramentów.
