Prawdy i herezje. Encyklopedja wierzeń wszystkich ludów i czasów/Platon
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Autor | |
| Tytuł | Prawdy i herezje. Encyklopedja wierzeń wszystkich ludów i czasów |
| Wydawca | M. Arct |
| Data wyd. | 1930 |
| Miejsce wyd. | Warszawa |
| Źródło | Skany na Commons |
| Inne | P – wykaz haseł P – całość |
| Indeks stron | |
Platon, filozof grecki (429 — 347 przed Chr.), obok swego słynnego ucznia Arystotelesa (ob.) najgłębszy ze starożytnych myślicieli. Swój system filozoficzny, będący prototypem filozofji idealistycznej, rozwinął w szeregu dziel, ujętych (z wyjątkiem Apologji Sokratesa) w formę dialogów, w których zdanie swoje wypowiada przez usta swego mistrza Sokratesa. Istotę tej filozofji stanowi nauka o „ideach“, któremi Platon nazywa byty niematerjalne, prawdziwe, niezmienne i wieczne. Świat materjalny, świat ciągłych przeciwieństw i ciągłych zmian, świat powstawania i znikania uważa za mniej lub więcej niedoskonałe odbicie owego doskonałego, nadzmysłowego świata idei niezmiennych i nieśmiertelnych. Poznanie, oparte tylko na zmysłowem wrażeniu, pozostaje według Platona w takim samym stosunku do prawdziwego poznania rzeczy, jak nieustannie zmieniający się świat materjalny do prawdziwie istniejącego i niezmiennego świata idei. Idea najwyższego dobra, czyli Bóg, jest pierwszą i ostatnią przyczyną twórczą powstania wszechrzeczy, przyczyną celowego i pięknego kształtowania się materji. Gdy jednak bezustannie zmienny świat materjalny dostępny jest omylnemu poznaniu zmysłowemu, niematerialny świat idei poznajemy przez najwyższą i nieśmiertelną część naszej duszy, „nus“ (rozum), obok którego istnieją jeszcze dwie inne części duszy a mianowicie odwaga i pożądanie. Tym trzem częściom duszy, mającym, według Platona, oddzielne siedliska w ciele ludzkiem, odpowiadają cztery cnoty kardynalne: mądrość, męstwo, panowanie nad sobą i najwyższa z cnót, sprawiedliwość. Celem etyki Platona, jak u wszystkich Greków, jest uzyskanie największego szczęścia (ob. Eudemonizm). Szczęście polega na cnocie. Cnotliwie żyje ten, kto daje pierwszeństwo najwyższemu z trzech pierwiastków swej duszy (nus) i jest zapatrzony w świat idei a przedewszystkiem w najwyższą ideę dobra, którą jest Bóg.
Z temi pojęciami filozofji Platona łączą się myśli, zaczerpnięte z greckich misterjów orfickich (ob. Misterja) i stanowiących jego swoistą eschatologię. Platon wierzy w wędrówkę dusz (ob. Metempsychoza), w karę i nagrodę w życiu przyszłem oraz wychodzi z założenia, że ciało jest więzieniem lub grobem duszy. Przed wstąpieniem w ciało dusza ludzka żyje w świecie nadzmysłowym, zapatrzona w ideje wiekuiste; gdy zaś później, więziona w ciele, nie da się wciągnąć w otchłań zmysłowości, przypomina sobie poprzedni byt w świecie idealnym i tęskni za nim. Prawdziwa wiedza jest według Platona przypominaniem sobie (anamnezą) świata idealnego.
W dialogu o Rzeczypospolitej Platon mimo przenikającego jego filozofję monoteizmu i przekonaniu o nadzmysłowości Boga nie zerwał ze starohelleńską wiarą w liczne bóstwa i w wyrocznie. Stąd też filozofja jego nie miała wpływu na wierzenia religijne współczesnych Greków. Zato wywierała przemożny wpływ na filozofję upadającego pogaństwa (ob. Nowoplatonizm) i na kształtowanie się pojęć filozoficznych pierwszych pisarzy chrześcijańskich, jak Orygenes, św. Bazyli, św. Grzegorz z Nazjanzu, św. Grzegorz z Nissy i św. Augustyn.
